1. Nhân dịp Tết Nguyên đán Mậu Tý năm 1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi một bức thư cho đồng chí Hoàng Mai, Giám đốc Công an Khu XII. Nội dung thư chỉ rõ những phẩm chất đạo đức và tư cách người công an cách mạng phải có, đó là:
1. Đối với tự mình, phải cần, kiệm, liêm, chính.
2. Đối với đồng sự, phải thân ái giúp đỡ.
3. Đối với Chính phủ, phải tuyệt đối trung thành.
4. Đối với nhân dân, phải kính trọng, lễ phép.
5. Đối với công việc, phải tận tụy.
6. Đối với địch, phải cương quyết, khôn khéo.
Hẳn không phải ngẫu nhiên, điều thứ tư trong sáu điều Bác dạy Công an nhân dân là phải kính trọng, lễ phép đối với nhân dân. Hơn bao giờ hết, trong tình hình hiện nay, những lời nhắc nhở hàm chứa những giá trị tư tưởng, đạo đức nhân văn cao quý của Bác càng trở nên có ý nghĩa thời sự và lý luận sâu sắc với những cán bộ, chiến sĩ Công an nhân dân.
2. Vì sao Bác Hồ lại nhắc nhở công an phải kính trọng lễ phép với nhân dân? Đó là vì Công an nhân dân là một lực lượng vũ trang trọng yếu của Đảng và Nhà nước; đây lại là lực lượng “từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu, hi sinh và phục vụ”. Điều 47, Chương IV Hiến pháp năm 1992 khẳng định: “Nhà nước xây dựng Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, dựa vào nhân dân và làm nòng cốt cho phong trào nhân dân để bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, bảo đảm sự ổn định chính trị và các quyền tự do, dân chủ của công dân, bảo vệ tính mạng, tài sản của nhân dân, tài sản xã hội chủ nghĩa, đấu tranh phòng ngừa và chống các loại tội phạm”.
Tinh thần ấy của Hiến pháp thể hiện rất rõ: Công an nhân dân Việt Nam là Công an của nhân dân, từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà phục vụ. Nhà nước xây dựng Công an nhân dân cách mạng để bảo vệ sự nghiệp cách mạng của Đảng, Nhà nước và nhân dân. Nói cách khác: lực lượng Công an nhân dân là công cụ chuyên chính vô sản của Đảng, Nhà nước và nhân dân nên phải tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc và nhân dân, phải tận tụy phục vụ nhân dân. Có thể khẳng định, thái độ ứng xử đối với nhân dân có ý nghĩa rất quan trọng trong việc hình thành nhân cách người công an cách mạng - công an nhân dân. Bởi nếu như lực lượng Công an nhân dân chỉ phấn đấu, rèn luyện để trở thành lực lượng chính quy, tinh nhuệ, mà xa rời nhân dân, không yêu thương, quý trọng, không gắn bó với nhân dân thì không những đánh mất bản chất của mình mà cũng không thể đảm bảo cho sự thắng lợi của cuộc đấu tranh bảo vệ an ninh trật tự ở mọi nơi, mọi lúc. Kính trọng, lễ phép với nhân dân không chỉ giúp cán bộ chiến sĩ công an luôn đoàn kết gắn bó mật thiết với nhân dân, mà còn dựa vào nhân dân để rèn luyện, chiến đấu và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Nhân dân luôn là chỗ dựa vững chắc, là sức mạnh vô địch của công an.
Trong bài nói chuyện tại Trường Công an trung cấp khóa II năm 1951, Bác Hồ phân tích: “Công an ta có bao nhiêu người? Dù có vài ba nghìn hay năm bảy vạn đi nữa thì lực lượng ấy vẫn còn ít lắm bên cạnh lực lượng nhân dân. Năm vạn người thì chỉ có 5 vạn cặp mắt, 5 vạn đôi bàn tay. Phải làm sao có hàng triệu đôi bàn tay, hàng chục triệu cặp mắt và đôi tai mới được. Muốn như vậy, phải dựa vào dân, không được xa rời dân. Nếu không thế thì sẽ thất bại”. Theo Bác: “Công tác công an rất cần, rất quan trọng nhưng đồng thời cũng rất khó khăn. Tình báo, gián điệp đế quốc rất nguy hiểm. Công tác công an phải gắn chặt với đường lối chính trị của Đảng. Nếu thoát ly đường lối chính trị của Đảng thì dù khéo mấy cũng không kết quả. Do đó công tác công an phải dựa vào quần chúng”. Bác cho rằng: “Làm công an thì phải làm cho dân tin, dân yêu, dân ủng hộ. Có dựa vào nhân dân thì công an mới hoàn thành tốt được nhiệm vụ của mình”. Gần dân, kính trọng, yêu thương nhân dân để nhân dân giúp chính quyền, giúp công an làm việc có hiệu quả, bảo vệ an ninh trật tự, an toàn xã hội. Gần dân, kính trọng, yêu thương nhân dân để nhân dân hiểu rõ sự nghiệp bảo vệ an ninh trật tự, an toàn xã hội quan hệ trực tiếp đến lợi ích bản thân của mỗi người, từ đó mỗi người đều có trách nhiệm tham gia xây dựng thế trận lòng dân, thế trận an ninh nhân dân, tạo thành sức mạnh của lòng dân.
3. Trải qua các thời kỳ cách mạng của đất nước, dù trong bất cứ điều kiện hoàn cảnh nào, lúc thuận lợi cũng như lúc khó khăn, lực lượng Công an nhân dân luôn đoàn kết gắn bó mật thiết với nhân dân, dựa vào nhân dân để rèn luyện, chiến đấu, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Một trong những nguyên nhân để có được những thành công ấy là bởi lực lượng Công an nhân dân luôn thực hiện nghiêm túc sáu điều Bác Hồ dạy, trong đó xây dựng hình ảnh người chiến sĩ Công an nhân dân gần dân, kính trọng, lễ phép với nhân dân, được nhân dân hết lòng thương yêu, tin cậy luôn là nhiệm vụ then chốt, xuyên suốt trong công tác xây dựng lực lượng trong sạch, vững mạnh. Những tấm gương chiến đấu, hi sinh và những cống hiến to lớn của các thế hệ cán bộ, chiến sĩ Công an nhân dân đã xây đắp và củng cố niềm tin yêu, sự gắn bó của nhân dân với Đảng, Nhà nước và lực lượng Công an nhân dân.
Nhân dân yêu mến những cán bộ, chiến sĩ công an ngày đêm lăn lộn, gắn bó với cuộc sống người dân, dũng cảm chiến đấu với bọn tội phạm để bảo vệ sự bình yên của quê hương, đất nước. Nhân dân yêu mến những chiến sĩ công an hết lòng cùng chính quyền chăm lo cuộc sống vật chất và tinh thần của người dân. Nhân dân tin cậy, yêu thương những cán bộ chiến sĩ công an có lương tâm, trong sáng, tận tụy với công việc, sẵn sàng vượt lên mọi áp lực để không xảy ra oan sai và bỏ sót tội phạm, bảo vệ công lý xã hội. Nhân dân yêu quý những chiến sĩ công an không chỉ nghiêm trang, trách nhiệm trong sắc phục công an mà còn có một trái tim nhân ái luôn yêu thương, giúp đỡ nhân dân. Và nhân dân mãi biết ơn những chiến sĩ công an “vì nước quên thân, vì dân phục vụ”, quên mình trên mặt trận thầm lặng, dũng cảm lao vào hang ổ bọn tội phạm, lưu manh côn đồ để chiến đấu gìn giữ sự bình yên cho Tổ quốc, cho cuộc sống an lành của nhân dân.
4. Thế nhưng, bên cạnh những hình ảnh đẹp đó, phải thẳng thắn thừa nhận có những cán bộ, chiến sĩ công an không còn là những công bộc của dân mà trở thành những “ông quan cách mạng” nhũng nhiễu, cửa quyền, hạch sách dân. Nhân dân bất bình, thậm chí căm ghét một bộ phận cán bộ, đảng viên suy thoái đạo đức, lối sống trong đó có những người trong lực lượng công an. Họ không chỉ làm xấu hình ảnh người chiến sĩ công an của chế độ mà còn làm hại nhân dân, làm xói mòn lòng tin của nhân dân, làm hại thanh danh của lực lượng Công an nhân dân.
Một thực tế rất xót xa hiện nay là có lúc, có nơi, hình ảnh một số người trong lực lượng Công an nhân dân đang bị hoen ố, thậm chí đen dần trong lòng dân chúng! Một số cán bộ, chiến sĩ công an có những hành vi biến chất, trái với quy định của ngành, đi ngược lại nhiệm vụ phục vụ lợi ích của nhân dân, bảo vệ tính mạng người dân. Họ không chỉ khiến người dân thất vọng mà còn xa lánh công an. Một câu hỏi cũng không kém phần xa xót: Tại sao còn có người dân lại sợ công an, lại hồi hộp đề phòng, e ngại khi đến cơ quan công an thay vì là cảm giác an tâm khi được đến với những người đại diện cho pháp luật, cho chính nghĩa? Không thể không suy nghĩ khi một số chiến sĩ công an trình độ chuyên môn kém, lại biến chất, hà hiếp, hoạnh họe, la mắng, thậm chí hành hung người dân. Ngành công an kiên quyết xử lý, loại bỏ những cán bộ, chiến sĩ công an sai phạm nhưng chắc chắn những hình ảnh xấu đó rất khó xóa bỏ ngay trong tâm thức người dân. Và đây chính là điều rất nguy hiểm vì nó làm mất niềm tin của nhân dân với công an, với chế độ.
Nguyên nhân của tình trạng trên là bởi một số cán bộ, chiến sĩ thiếu tu dưỡng rèn luyện, sa sút phẩm chất đạo đức, vi phạm kỷ luật. Họ đã không làm đúng nhiệm vụ, chức năng, quên đi sắc phục thiêng liêng đang được vinh dự khoác trên người. Họ đã không còn giữ được mối quan hệ máu thịt giữa công an với nhân dân!
Ngay trong những ngày đầu của chính quyền cách mạng, Bác Hồ đã hiểu rất rõ là những công bộc có vai trò rất quan trọng trong bộ máy chính quyền hành pháp như lực lượng Công an nhân dân nếu không rèn luyện phẩm chất đạo đức và tư cách người công an cách mạng thì rất dễ mắc phải sai lầm. Bác đã thẳng thắn phê bình: “Công an nhân dân phải thực sự phục vụ nhân dân, nhưng hiện nay các cô các chú đã làm tròn nhiệm vụ ấy chưa? Chưa. Tuy đã có nhiều người tận tâm, cố gắng nhưng lẻ tẻ vài nơi nhân dân còn chê trách đấy!”. Bác nhắc nhở: “Trong nội bộ, công an cũng phải phê bình nhau. Đối với người không sửa được thì phải tẩy trừ ra khỏi ngành kẻo để lại thì con sâu làm rầu nồi canh. Phải làm thế nào cho được lòng dân, phải thực sự giúp đỡ dân trong công việc chứ không phải là lối ngoại giao qua loa. Có như thế thì người dân mới tích cực trở lại giúp đỡ công an”.
5. Công an là một nghề cao cả. Ngành công an ra đời để phục vụ nhân dân. Mỗi cán bộ chiến sĩ trong lực lượng công an đều phải thấm nhuần điều đó. Làm thế nào để tiếp tục xây dựng và củng cố hình ảnh tốt đẹp về người chiến sĩ Công an nhân dân gần dân, kính trọng, lễ phép với nhân dân, “đi dân nhớ, ở dân thương”? Điều đó đòi hỏi mỗi cán bộ, chiến sĩ Công an nhân dân phải nỗ lực rèn luyện, xây dựng nếp sống văn hóa ứng xử tốt đẹp với nhân dân, với đồng chí đồng đội, với bản thân mình. Công an là những người luôn phải đối mặt với tội phạm xảo quyệt, nếu không rèn luyện, đôi khi chỉ vì thái độ nóng nảy, mất kiềm chế sẽ rất dễ dẫn đến những sai lầm nghiêm trọng làm ảnh hưởng đến hình ảnh tốt đẹp của ngành. Cùng với việc thực hiện nghiêm nền nếp chính quy, việc xây dựng nếp sống văn hóa, ứng xử có văn hóa với nhân dân, luôn vì nhân dân phục vụ không những giúp cho cán bộ, chiến sĩ công an có khả năng chủ động xử lý, giải quyết đúng các tình huống phức tạp theo chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước một cách có lý, có tình, tạo được lòng tin trong lòng nhân dân mà còn củng cố, tăng cường sức mạnh chiến đấu chính quy, tinh nhuệ; góp phần rèn luyện, xây dựng phẩm chất đạo đức tốt đẹp của cán bộ chiến sĩ Công an nhân dân trong tình hình mới.
Để nhân dân quý trọng mình, mỗi chiến sĩ Công an nhân dân phải luôn nghiêm chỉnh chấp hành Điều lệnh Công an nhân dân. Đó là phải mẫu mực về lễ tiết, tác phong; sinh hoạt có trật tự, kỷ cương, có ý thức tổ chức kỷ luật, có tinh thần trách nhiệm cao trong huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, không ngại gian khó, hi sinh để bảo vệ sự bình yên cho nhân dân. Bên cạnh đó, hơn bao giờ hết, trong tình hình khó khăn, phức tạp hiện nay, mỗi cán bộ, chiến sĩ công an phải nêu cao tinh thần tự phê bình và phê bình, nghiêm khắc nhìn nhận những ưu điểm và khuyết điểm; không ngừng học tập, rèn luyện, nâng cao bản lĩnh chính trị, chuyên môn nghiệp vụ để hoàn thành mọi nhiệm vụ Đảng và nhân dân tin cậy giao phó. Với những cá nhân biến chất, thoái hóa, ngành công an kiên quyết xử lý nhanh chóng để làm trong sạch đội ngũ.
Chỉ khi mỗi cán bộ, chiến sĩ Công an nhân dân gắn bó với nhân dân, thật sự yêu thương, quý trọng nhân dân, thì mới làm cho nhân dân yên tâm, tin tưởng, coi công an là người thân của gia đình mình, từ đó hết lòng giúp đỡ công an, hăng hái, tích cực tham gia đấu tranh chống tội phạm, giữ vững ổn định trật tự xã hội, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.