“Sau Mậu Thân, địch phản công dữ dội. Phong trào học sinh sinh viên ở nội đô đang gặp nhiều khó khăn. Hàng loạt cơ sở bị vỡ. Nhiều đồng chí lãnh đạo đã bị bắt. Tôi nhận nhiệm vụ về Bến Tre xây dựng căn cứ Thành đoàn. Đó là những ngày vô cùng khốc liệt, luôn đối mặt với hiểm nguy và cái chết. Kỳ lạ thay, chính trong những ngày ấy, hình ảnh Mười Thoa trở về trong ký ức, mang lại cho tôi sự động viên rất lớn. Tôi lại nhìn thấy Mười Thoa với vẻ đẹp trong trẻo và nụ cười rạng rỡ, giơ tay dìu những bước chân đầu tiên của tôi đến với tổ chức “Thanh niên công nhân”.

Di ảnh nữ liệt sĩ Mười Thoa (Trần Thị Sáu).

Khi tôi là công nhân hãng dầu Shell Nhà Bè, Mười Thoa và những người bạn khác của chị hay ghé lại nhà cậu mợ tôi. Mãi sau này tôi mới biết họ đang bàn cách đưa chất nổ vào nội thành để tổ chức những trận đánh. Và cũng mãi sau này tôi mới biết, tôi chính là đối tượng chị Mười Thoa theo dõi, uốn nắn, thuyết phục, giới thiệu tôi vào tổ chức “Thanh niên liên phường”. Và chị đã dẫn dắt tôi đi… Trong căn cứ, hay tin chị bị bắt vào tù, tôi thầm hứa: “Mười Thoa ơi, trong tù chị hãy yên tâm, vì Chín Lực, thằng em của chị sẵn sàng có mặt nơi nào ác liệt, khó khăn nhất”. Tôi chợt rùng mình, nghe đau thắt ở ngực khi nghĩ đến những ngón đòn tra tấn tàn bạo của địch trong tù. Vẻ đẹp mong manh của những người con gái như Mười Thoa làm sao chịu đựng nổi. Tôi vừa đau xót vừa khâm phục khi nghĩ đến chị. Nhiều lần tôi tự hỏi, nếu rơi vào hoàn cảnh của chị, tôi không biết mình có chịu đựng nổi.

Câu hỏi bỏ ngỏ ấy khiến những người còn sống hôm nay thấy mình mang món nợ quá lớn với những người đã hy sinh cho Tổ quốc. Đó còn là món nợ trước vẻ đẹp, trước tuổi thanh xuân của đồng đội đã bị chiến tranh tước đoạt. Món nợ ấy nhắc người còn sống biết rõ mình hơn trong dòng chảy khắc nghiệt của cuộc sống hiện tại.

Chị Trương Mỹ Lệ (Tư Liêm), nguyên Phó Ban Tổ chức Thành ủy kể: “Ấn tượng sâu sắc trên của tôi về Mười Thoa là vẻ đẹp phúc hậu, dịu dàng, thùy mị của cô gái lớn lên trên vùng cây lành, trái ngọt Cái Bè. Với vẻ đẹp ấy, Mười Thoa dễ dàng thuyết phục mọi người. Đi đến đâu, chị cũng được quần chúng tin yêu, đồng đội quý mến. Sự gượng nhẹ, mềm mỏng của chị khiến trong lòng chúng tôi gợn lên nỗi lo: “Một cô gái yếu đuối, xinh đẹp, mong manh như vậy lỡ rơi vào tay kẻ thù làm sao chống đỡ nổi”. Thật ra, khi dấn thân vào con đường cách mạng, ai cũng hiểu tù đày, cái chết luôn kề bên. Đẹp dịu dàng, mong manh nhưng Mười Thoa không yếu đuối mà vô cùng cứng cỏi, kiên định trước kẻ thù. Từ lúc biết, công tác chung cho đến khi Mười Thoa hy sinh, tôi chưa nghe chị kể về chuyện tình yêu của mình. Người yêu thương, yêu mến Mười Thoa nhiều lắm. Ngay cả những lớp đàn em phong trào học sinh sinh viên nhỏ tuổi hơn cũng có người đem lòng yêu mến chị. Lúc đó, mới ngoài 20 mà Mười Thoa đã là Ủy viên Ban Chấp hành Thành đoàn. Trách nhiệm và áp lực trên đôi vai chị nặng lắm. Có lẽ vì vậy mà chị chưa dám nghĩ tới chuyện tình yêu hoặc giấu trong lòng, chưa thố lộ với ai…".

Ngày ấy, Mười Thoa đã hy sinh cho đồng đội được sống. Câu chuyện của một đồng chí trong tù đã đi theo suốt cuộc đời ông Phạm Chánh Trực (Năm Nghị), nguyên Phó Chủ tịch UBND TPHCM. Trong ký ức của ông, Mười Thoa luôn mang lại cảm giác yên tâm, ấm áp cho những người cùng làm việc. Chị có giọng hát rất hay và luôn ca hát.

Mười Dũng (bí danh của ông Phạm Chánh Trực lúc đó) nhớ rất rõ những giây phút khi ông bị đánh đập dưới lầu và trên tầng một, Mười Thoa bị vây bủa bởi những tên “đồ tể”. Chúng khai thác chị rất kỹ, bởi có người chiêu hồi, khai rõ chị là Ủy viên Ban chấp hành kiêm Chánh văn phòng Thành đoàn.

Từ đầu tháng 8.1967, chị Nguyễn Thị Nghĩa (Chín Ngân) – Bí thư chi bộ tổ vũ trang Thành đoàn được giao nhiệm vụ chuyển vũ khí vào thành cất giấu để chuẩn bị cuộc tổng tấn công và nổi dậy. Từ trái sang: Trương Mỹ Lệ (Tư Liêm), Nguyễn Thị Nghĩa (Chín Ngân), Trần Thị Sáu (Mười Thoa), Đỗ Ngọc Trinh (Bảy Hà)- cán bộ lãnh đạo Thành đoàn trong Mậu Thân 1968. Ảnh tư liệu do Trương Mỹ Lệ cung cấp.

“Biết rõ Mười Dũng Không?”. Mười Thoa kiên quyết nói không dù chị biết rất rõ từng đồng chí chỉ huy. Lúc đó, Mười Dũng là Phó Bí thư Thành đoàn. Chúng đánh chị rất dữ vì cái tội “Biết mà không khai”; và chị đã chịu những đòn tra tấn dã man cho đến chết trong căn phòng thẩm vấn đầy dụng cụ tra tấn. Đó là một đêm tháng 11 năm 1970. Chị hy sinh cho đồng đội được sống!

Người còn sống đang tiếp nối công việc các chị còn dở dang. Ông Phạm Chánh Trực sau khi ra tù, luôn có cảm giác mang nặng ân nghĩa đồng đội trước cái chết của cô gái trẻ. Ông viết bài thơ “Tên em còn đó” gửi đến những người đang sống nói về cái giá của hòa bình; và người đọc dễ dàng cảm nhận ông đang thắp nén hương lòng gửi đến những đồng đội chết trẻ.

40 năm sau ngày Mười Thoa hy sinh, tình cờ đến thăm nhà nữ sĩ Hàn Xuân, chị gái của nhà báo Vân Trang, một cơ sở cách mạng nội thành, tôi không khỏi ngỡ ngàng khi nhìn thấy di ảnh một người con gái trẻ, trông quen quen trên bàn thờ. Hỏi ra, tôi được bà Hàn Xuân cho biết, đấy là di ảnh của Mười Thoa. Bà kể: “Hồi ấy, nhà tôi ở Đakao, là nơi Mười Thoa hoạt động. Nhiều đêm tôi canh cửa cho cô ấy in truyền đơn, viết báo cáo cho cấp trên. Tôi xem Mười Thoa như con gái của mình, hết lòng che chở. Đó là cô gái đẹp, ngoan hiền. Khi hay tin Mười Thoa bị bắt, tôi cho người dò tìm tin tức. Bảy ngày sau, tôi mới hay tin Mười Thoa bị đánh đến chết và bị chúng thủ tiêu. Thương cô gái mới 24 tuổi đã hy sinh vì dân vì nước, tôi đã lập bàn thờ cho cô ấy tới giờ…”.

Thế đấy, trong ký ức của đồng đội, đồng bào và người thân, Mười Thoa vẫn sống mãi…