Thay mặt Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà trình bày Tờ trình về dự thảo Nghị quyết nêu rõ, quan điểm xây dựng Nghị quyết nhằm thể chế hóa quan điểm chỉ đạo của Đảng về việc sắp xếp đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp huyện và cấp xã giai đoạn 2023 - 2030. Gắn việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã với đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế, cải cách chính sách tiền lương, cơ cấu lại và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức của hệ thống chính trị, bảo đảm xây dựng chính quyền địa phương hoạt động hiệu lực, hiệu quả.
Dự thảo Nghị quyết gồm 4 chương, 25 điều. Theo dự thảo, các ĐVHC hình thành sau sắp xếp phải đạt tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên, quy mô dân số theo quy định. Quy định này không áp dụng với trường hợp nhập từ 3 ĐVHC cùng cấp trở lên hoặc có yếu tố đặc thù về văn hóa, dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, phong tục, tập quán, cộng đồng dân cư, điều kiện địa lý tự nhiên mà không thể nhập, điều chỉnh thêm với ĐVHC cùng cấp khác. Với các ĐVHC đô thị, dự kiến hình thành sau sắp xếp phải đáp ứng tiêu chuẩn về cơ cấu và trình độ phát triển kinh tế - xã hội, loại đô thị hoặc trình độ phát triển cơ sở hạ tầng đô thị theo quy định.
Theo Tờ trình của Chính phủ, chỉ tính riêng giai đoạn 2023 - 2025 dự kiến sẽ tiến hành sắp xếp đối với 33 ĐVHC cấp huyện và trên 1.300 ĐVHC cấp xã thuộc diện bắt buộc sắp xếp (chưa tính số ĐVHC thuộc diện khuyến khích sắp xếp do địa phương có nhu cầu). Dự thảo nghị quyết quy định, trong thời hạn 2 năm kể từ ngày nghị quyết của UBTVQH về việc sắp xếp đối với từng ĐVHC có hiệu lực thi hành phải hoàn thành việc sắp xếp lại, xử lý trụ sở, tài sản công của cơ quan, đơn vị tại ĐVHC sau sắp xếp.
Theo Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà, vừa qua, Bộ làm việc với 63 tỉnh, thành, rà soát và đưa ra phương án sắp xếp. Từ đó, Bộ Nội vụ đã tính toán dự kiến số cán bộ công chức dôi dư tương ứng. Theo đó, số cán bộ lãnh đạo đơn vị hành chính cấp huyện dôi dư khoảng 2.500 người; cấp xã khoảng 27.900 người, cán bộ không chuyên trách cấp xã khoảng 16.000 người.
Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, Ủy ban Pháp luật tán thành sự cần thiết ban hành Nghị quyết nhằm kịp thời thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng, tạo cơ sở pháp lý tiếp tục thực hiện sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 - 2030. Ủy ban đề nghị trong các giai đoạn sau này, cần tiếp tục nghiên cứu để có giải pháp xử lý, sắp xếp cả đối với những ĐVHC cấp huyện, cấp xã có diện tích tự nhiên hoặc quy mô dân số quá lớn, gấp rất nhiều lần so với tiêu chuẩn quy định nhằm bảo đảm yêu cầu về quản lý nhà nước, phù hợp với năng lực của bộ máy chính quyền và tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp.
Qua rà soát, Ủy ban Pháp luật đề nghị nghiên cứu, bổ sung quy định về việc rà soát, công nhận ĐVHC cấp huyện, cấp xã hình thành sau sắp xếp là ĐVHC miền núi, vùng cao; nghiên cứu, bổ sung vào dự thảo Nghị quyết quy định về chế độ, chính sách hỗ trợ đối với người là cán bộ, công chức, viên chức lãnh đạo, quản lý thôi giữ chức vụ, chức danh do sắp xếp ĐVHC để bảo đảm thực hiện đầy đủ tinh thần của Nghị quyết số 37-NQ/TW của Bộ Chính trị.
Phát biểu tại thảo luận, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị cần làm rõ nghị quyết có bao quát chủ trương thành lập thành phố trong thành phố như trường hợp của thành phố Thủ Đức của TPHCM hay không? Bên cạnh đó, cần lưu ý đến tiêu chuẩn chất lượng đô thị và điều khoản chuyển tiếp, tổ chức thực hiện, quy định về kinh phí thực hiện.
Chủ tịch Quốc hội lưu ý thêm, việc sắp xếp lại ĐVHC cấp huyện, cấp xã phải đạt được rất nhiều mục tiêu. Trong đó, phải giảm ĐVHC, góp phần tinh gọn tổ chức bộ máy, biên chế, giảm được chi tiêu cho ngân sách; tăng cường hiệu lực, hiệu quả trong quản lý nhà nước là quan trọng nhất. Đồng thời, tạo được điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp. Về cơ bản, hồ sơ dự thảo Nghị quyết đã đáp ứng được các mục tiêu này, vấn đề đặt ra là quá trình quán triệt và tổ chức triển khai thực hiện. Do đó, Chính phủ, Bộ Nội vụ cần luôn bám sát mục tiêu này, nhất là đối với các ĐVHC cấp huyện, các tỉnh miền núi với diện tích lớn nhưng dân số lại ít, hay những ĐVHC đô thị diện tích nhỏ nhưng dân số đông để có tính toán kỹ lưỡng. Sắp xếp vừa phải đảm bảo hiệu lực, hiệu quả trong quản lý nhà nước, vừa đảm bảo được khả năng tiếp cận và đáp ứng các nhu cầu thiết yếu, nhất là y tế, giáo dục, các dịch vụ hành chính công khác.
Phiên thảo luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội chiều 12/7Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, hiệu quả của sắp xếp ĐVHC không chỉ đơn thuần là đo lường việc cắt giảm được bao nhiêu ĐVHC, tinh giản được bao nhiêu biên chế mà điều quan trọng nhất là hiệu quả thực chất của bộ máy chính quyền, chất lượng các dịch vụ công mà người dân và doanh nghiệp được thụ hưởng và sự phát triển kinh tế - xã hội trên các địa bàn được sắp xếp. Đối với việc sắp xếp một phần ĐVHC nông thôn với ĐVHC đô thị hay việc thành lập thành phố trong thành phố nên có đề án riêng.
Phát biểu tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên đề nghị đối với ĐVHC mới sau sắp xếp cần tạo điều kiện tốt nhất để Nhân dân tiếp cận chăm sóc sức khỏe. Căn cứ vào chỉ đạo của Bộ Chính trị và Nghị quyết của Quốc hội, Bộ Y tế thành lập các trạm y tế không theo ĐVHC mà theo quy mô dân số. Đối với các Trung tâm y tế tuyến huyện khi sát nhập, sắp xếp lại, Bộ Y tế đề nghị lấy tên gọi của ĐVHC mới; tương tự với trạm y tế xã. Với cơ sở y tế, sẽ chuyển thành cơ sở 1 và cơ sở 2 để đảm bảo công tác chăm sóc sức khỏe cho Nhân dân.
Tại phiên họp, 100% các thành viên UBTVQH đã biểu quyết tán thành thông qua về nguyên tắc đối với Nghị quyết của UBTVQH về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 - 2030.