Cần xem xét đối tượng được trợ giúp pháp lý

Dự thảo Luật Trợ giúp pháp lý (sửa đổi) quy định cụ thể về 7 nhóm đối tượng được trợ giúp pháp lý. Đa số ý kiến đại biểu tán thành với quy định về đối tượng được trợ giúp pháp lý trong dự thảo Luật. Một số ý kiến cho rằng, quy định thống nhất diện đối tượng đang được hưởng trợ giúp pháp lý như quy định của pháp luật hiện hành và công ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên là phù hợp.

Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị mở rộng diện người được hưởng trợ giúp pháp lý đối với một số đối tượng cụ thể, như: hạ sĩ quan, binh sĩ làm nghĩa vụ quân sự bị buộc tội; phụ nữ đang mang thai, phụ nữ nuôi con nhỏ dưới 36 tháng tuổi; người bị hạn chế về tinh thần, người bị bệnh hiểm nghèo, người bị tai nạn, sự cố bất ngờ, thiên tai, địch họa, công nhân, người lao động là nạn nhân bị lừa đảo hoặc bị cưỡng bức lao động…

Theo đại biểu Phạm Thị Thanh Thủy (Thanh Hóa), quy định về diện người được trợ giúp pháp lý tại Điều 7 của dự thảo Luật là thu hẹp hơn so với quy định của các luật chuyên ngành. Đại biểu Thủy đề nghị cần giữ nguyên quy định các trường hợp người được trợ giúp pháp lý theo pháp luật hiện hành.

Cụ thể hơn, đại biểu Ngô Sách Thực (tỉnh Bắc Giang) cho rằng, trẻ em và người khuyết tật là đối tượng đương nhiên được hưởng trợ giúp pháp lý miễn phí, nhưng dự thảo Luật lại quy định thêm là “có hoàn cảnh khó khăn” mới được trợ giúp pháp lý là mâu thuẫn, cần được sửa đổi. Đại biểu Hồ Thị Kim Ngân (tỉnh Bắc Kạn) đặt vấn đề, đối tượng hộ nghèo và cận nghèo không cần bị buộc tội mới được trợ giúp pháp lý, mà trong bất kỳ trường hợp nào có vướng mắc về pháp lý thì đều được trợ giúp pháp lý.

Phân tích mục tiêu của chính sách này là nhằm nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ xã hội đối với người dân ở địa bàn là "lõi nghèo", quy định như dự thảo Luật hàm ý hai điều kiện "phải là người dân tộc thiểu số", "phải có hộ khẩu thường trú", tức là loại trừ quyền được trợ giúp pháp lý của những người "không có hộ khẩu thường trú" hoặc "không phải người dân tộc thiểu số", đại biểu Cao Thị Xuân (Thanh Hóa) nhìn nhận điều này không phù hợp với điều cấm "lạm dụng quy định về hộ khẩu để hạn chế quyền, lợi ích hợp pháp của công dân" tại khoản 2 Điều 8 Luật Cư trú. Quy định như vậy cũng tạo ra sự phân biệt đối xử, không phù hợp với quan điểm, đường lối về công tác dân tộc.

Xã hội hóa hoạt động trợ giúp pháp lý

Theo Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, việc thu hút các tổ chức và cá nhân tham gia hoạt động trợ giúp pháp lý là cần thiết, nhưng trợ giúp pháp lý đòi hỏi phải bảo đảm chất lượng, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người được trợ giúp pháp lý. Do đó, các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động trợ giúp pháp lý phải bảo đảm một số tiêu chí nhất định.

Với tinh thần đó, dự thảo Luật đã bổ sung quy định về cộng tác viên trợ giúp pháp lý (Điều 25) để huy động những người có kiến thức thực tiễn, đã có kinh nghiệm pháp luật và có điều kiện tham gia hoạt động trợ giúp pháp lý ở những vùng khó khăn, không có đội ngũ làm trợ giúp pháp lý chuyên nghiệp.

Đồng ý với quan điểm của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa (Đồng Tháp) cho rằng, xã hội hóa trợ giúp pháp lý để giảm bớt gánh nặng cho ngân sách Nhà nước. Tuy nhiên, quy định như dự thảo vẫn chưa thể hiện rõ điều này; có nhiều quy định khó thu hút được tổ chức cá nhân tham gia hoạt động trợ giúp pháp lý. Nếu không quy định rõ chính sách thì xã hội hóa sẽ khó thành hiện thực trong cuộc sống.