Gần 9 triệu phương tiện giao thông trên địa bàn TP 

Theo Sở GTVT TP, hiện nay trên địa bàn TP có khoảng 4.869 tuyến đường với tổng chiều dài hơn 4.000km. Tính đến ngày 15/3/2017, TP đang quản lý tổng cộng hơn 7,9 triệu phương tiện giao thông (trong đó 637.323 xe ô tô và hơn 7,3 xe mô tô), đó là chưa kể còn có khoảng 1 triệu phương tiện mang biển số các tỉnh đang lưu thông trên địa bàn TP. Về mạng lưới vận tải hành khách công cộng (VTHKCC) trên địa bàn TP đến nay có 142 tuyến xe buýt có trợ giá và không trợ giá, 54 tuyến vận chuyển công nhân... Trong thời gian gần đây, trên địa bàn TP thường xảy ra tình trạng ùn tắc giao thông vào giờ cao điểm trên nhiều tuyến đường hướng tâm, các trục ra vào các cảng hàng không, cảng biển; các tuyến đường khu vực trung tâm… 

Từ thực tế nêu trên về tình hình giao thông của TP, PGS.TS Phạm Xuân Mai, Trường Đại học Bách khoa TPHCM cho rằng, với tốc độ gia tăng của phương tiện cá nhân hiện nay của TP, nhất là xe gắn máy; cũng như quỹ mặt đường hiện có của TP là không đủ khả năng đáp ứng lượng xe gắn máy hoạt động nên tắc nghẽn giao thông xảy ra là tất yếu. Vì vậy, cần nghiên cứu phương thức hoạt động và tác động của xe gắn máy trong dòng giao thông hỗn hợp ở TPHCM để có cơ sở hạn chế dần lượng xe gắn máy trong dòng giao thông hỗn hợp và tăng cường vận chuyển HKCC và tiến tới một đô thị phát triển giao thông bền vững. 

Đề cập về giải pháp hạn chế xe gắn máy ở TPHCM, PGS.TS Phạm Xuân Mai đề xuất nên tổ chức quản lý các loại xe gắn máy đăng ký mới thông qua giấy chứng nhận quyền mua xe (COE); thu phí lưu hành và phí kẹt xe, phí ô nhiễm môi trường; hạn chế hay cấm xe gắn máy lưu thông trên các tuyến đường đã có hệ thống GTCC hoạt động tốt; giảm hoặc ngừng nguồn sản xuất xe gắn máy; hỗ trợ phí đi xe công cộng từ doanh nghiệp cho người lao động. 

Đồng quan điểm, TS Lương Hoài Nam, chuyên gia giao thông cũng đề xuất TP sớm xây dựng đề án hạn chế các phương tiện giao thông cá nhân. Với ô tô cá nhân, áp dụng đồng bộ nhiều biện pháp nhằm khuyến khích người dân giảm sử dụng ô tô cá nhân để đi làm hàng ngày, mua sắm ăn uống trong trung tâm TP. Đối với xe máy cần có chủ trương tổng quát về lộ trình hoàn thiện và tiến tới loại bỏ hoàn toàn xe máy khỏi giao thông đô thị. Trên cơ sở đó, xây dựng đề án lộ trình hạn chế trong vòng 10 - 15 năm. 

Còn Thạc sĩ Lê Trung Tính, nguyên Trưởng phòng Quản lý vận tải Sở GTVT TP đề xuất là áp dụng hạn chế chứ không cấm, hạn chế bằng biện pháp kinh tế là chính, chứ không sử dụng biện pháp hành chính. Cụ thể, cần hạn chế từng bước, trước mắt là xe 2 bánh sau đó là xe ô tô hoặc mạnh hơn nữa là cả hai loại phương tiện này; đồng thời áp dụng giải pháp song hành phát triển xe buýt song song với hạn chế xe cá nhân. Về các biện pháp hạn chế, ông Tính đề nghị nên áp dụng lưu thông ngày lẻ, ngày chẵn; thu phí xe cá nhân vào các khu vực kẹt xe; thu phí cao chỗ đỗ xe cá nhân trong khu vực trung tâm; thu phí môi trường trên tất cả các loại xe cá nhân lưu thông trên địa bàn TP… 

Phát triển vận tải hành khách công cộng, làm tốt quy hoạch đô thị 

Các ý kiến tại hội thảo cũng cho rằng, để việc triển khai hạn chế xe cá nhân hiệu quả, TP cần nghiên cứu phát triển hệ thống GTCC, cũng như xem xét lại vấn đề quy hoạch đô thị. Theo PGS.TS Phạm Thị Hồng Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Dân tộc học - Nhân học TPHCM, để hạn chế việc sử dụng phương tiện cá nhân nhất thiết phải phát triển giao thông công cộng. Cụ thể, nên xây dựng và đưa vào sử dụng các tuyến vận tải lớn ở các khu vực quan trọng; chỉ cho xe buýt loại lớn 50 chỗ lưu thông trên các tuyến đường giao thông lớn và tăng cường sử dụng xe buýt mini cho các đường nhỏ và hẹp; tổ chức cuộc thi thiết kế các phương tiện giao thông ba, bốn bánh vừa hiện đại vừa mang tính truyền thống để phục vụ tại các con đường nhỏ. 

TS Trần Du Lịch cho rằng, việc TP tập trung phát triển khu vực trung tâm với nhiều cao ốc và chỉ làm mấy tuyến tàu điện ngầm mà không tính toán kết nối với các mạng lưới phương tiện xe buýt và phương tiện khác là không giải quyết được bài toán kẹt xe. TS Trần Du Lịch cũng nhấn mạnh việc hạn chế xe máy không phải nói là làm ngay được, nhưng đây là yếu tố sống còn để giải quyết câu chuyện kẹt xe và TP cần nghiên cứu thành lập Ban Nghiên cứu xây dựng chiến lược lộ trình phát triển giao thông đô thị. “Với Ban này, Chủ tịch UBND TP giữ vai trò chính chứ không thể ai khác” - TS Trần Du Lịch đề xuất, đồng thời lưu ý TP nên quy hoạch một số tuyến đường đi bộ đối với khu vực trung tâm; nghiên cứu sản xuất các loại xe buýt phù hợp với đặc điểm tình hình thực tế của TP. 

Ở gốc độ quy hoạch, TS.KTS Nguyễn Thiềm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch và Phát triển đô thị TPHCM cho rằng, để giảm phương tiện cá nhân cần có các giải pháp về quy hoạch đô thị. Cụ thể, đối với các khu vực trung tâm, khu đô thị hiện hữu mật độ xây dựng cao cấm xây dựng các căn nhà mặt tiền cao tầng có lối đi nội bộ ra đường chính có nhiều loại phương tiện GTCC sẽ làm cản trở giao thông. Trên các tuyến đường lớn còn nhiều quỹ đất xây dựng không cấp phép xây dựng công trình hoặc tổ hợp công trình đơn lẻ. Mặt khác, nghiên cứu lại việc giảm dân số trong các quận nội thành cũ; quyết tâm và có giải pháp thực tế để xây dựng thành phố vệ tinh… 

Liên quan đến những ý kiến góp ý của các chuyên gia, đại diện Sở GTVT TP cho biết, TP sẽ tập trung vào các giải pháp tăng cường VTHKCC. Trong đó, quy hoạch phát triển VTHKCC và rà soát mạng lưới tuyến xe buýt; đầu tư phương tiện xe buýt và đẩy nhanh thực hiện các dự án vận chuyển khối lượng lớn; phát triển cơ sở hạ tầng dành quỹ đất hợp lý cho sự phát triển VTHKCC; nâng cao năng lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước và quản lý chất lượng dịch vụ VTHKCC; tuyên truyền vận động nhân dân hưởng ứng đi xe buýt, tổ chức đào tạo đội ngũ cán bộ, nhân viên làm việc trong lĩnh vực VTHKCC; xây dựng cơ chế, chính sách phát triển VTHKCC.