Bắt đầu từ những cam kết…

“Từng địa phương phải siết chặt công tác quản lý Nhà nước trên địa bàn” là giải pháp được Đại tá Phan Hữu Vinh, Phó cục trưởng Cục Cảnh sát môi trường (Bộ Công an) đưa ra, nhằm giải quyết các vấn đề mang tính liên ngành, liên vùng trong hoạt động bảo vệ môi trường và phát triển bền vững lưu vực hệ thống sông Đồng Nai. Đồng thời, đó cũng là điểm mấu chốt trong việc khắc phục ô nhiễm môi trường sông Thị Vải.

Ông Trần Ngọc Thới, Phó Chủ tịch tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, thừa nhận: “Để dẫn đến tình trạng 10 km sông Thị Vải bị ô nhiễm nặng nề như dòng sông chết là trách nhiệm của chúng ta”. Ông Thới thẳng thắn nêu ra một số nguyên nhân chính gây nên tình trạng ô nhiễm sông Thị Vải là: sự thiếu trách nhiệm của cơ quan chức năng, khâu thẩm định dự án, kiểm tra hoạt động của doanh nghiệp và phát hiện xử lý vi phạm lâu nay quá đơn giản, để doanh nghiệp lợi dụng xả thải chưa qua xử lý. “Không riêng gì sông Thị Vải, mà trên tất cả các dòng sông khác thuộc địa bàn; 100% các doanh nghiệp, các cơ sở sản xuất đều không được thải nước chưa qua xử lý ra sông” – ông Thới nhấn mạnh. “Các địa phương trước đây đã kêu gọi đầu tư bằng mọi giá, thậm chí chính quyền địa phương và bộ, ngành còn thể hiện sự thiếu tôn trọng các đánh giá khoa học, các cảnh báo của các nhà khoa học về mức độ ô nhiễm từ rất lâu nên bây giờ phải trả giá quá đắt”, ông Thới nói. Ông Thới đã cam kết tại hội thảo rằng, kể từ năm 2009 đến năm 2011, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu sẽ kiểm soát triệt để toàn bộ lượng nước thải xả ra sông Thị Vải phải đạt tiêu chuẩn môi trường.

Đối với TPHCM, mặc dù là địa phương không trực tiếp gây ô nhiễm cho sông Thị Vải mà chỉ gánh chịu hậu quả sự ô nhiễm, nhưng Phó Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Trung Tín cũng cam kết rằng, TPHCM sẽ làm hết sức mình phối hợp với các địa phương khác giải quyết ô nhiễm sông Thị Vải.

Phó Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Trung Tín cam kết: TPHCM sẽ làm hết sức mình phối hợp với các địa phương khác giải quyết ô nhiễm sông Thị Vải.

Theo Phó Chủ tịch Nguyễn Trung Tín, cả ba địa phương là TPHCM, Đồng Nai và Bà Rịa-Vũng Tàu từ bây giờ trở đi đừng hô hào chung chung nữa mà hãy đề ra những mục tiêu cụ thể trước mắt để thực hiện dần, nói ít làm nhiều, nói tới đâu làm tới đó, không vì phát triển trước mắt mà hy sinh các dòng sông. Nhất là các doanh nghiệp nước ngoài, muốn hoạt động ở VN thì phải tôn trọng môi trường.

Ông Ao Văn Thinh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai yêu cầu xác định lại rõ ràng ranh giới con sông giữa các tỉnh, “không thể cái gì cũng đổ cho Đồng Nai gây ô nhiễm”. Ông Thinh cho biết, Đồng Nai đặt chỉ tiêu nội trong năm 2009, sẽ buộc tất cả các khu công nghiệp hoàn thành hệ thống xử lý nước thải tập trung. Theo ông Thinh, cần bắt buộc tất cả các doanh nghiệp phải xử lý nước thải đạt loại A trước khi thải ra sông Thị Vải, “bởi hiện nay quy định nước thải ra sông Thị Vải là loại B mà con sông Thị Vải lại là con sông cụt, chịu chế độ bán nhật triều nên khả năng thau rửa làm sạch là bằng không”.

Và các giải pháp cứu sông Thị Vải

Theo Thứ trưởng Bộ TN-MT Trần Hồng Hà, hai giải pháp cơ bản cần làm ngay để cải thiện ô nhiễm nước sông Thị Vải là khống chế, kiểm soát lưu lượng nước thải ven lưu vực sông Thị Vải bằng phương pháp giám sát, quan trắc tự động và thực hiện các bước cải thiện ô nhiễm nguồn nước sông hiện hữu. “Về kinh phí thực hiện ban đầu thì khỏi phải lo vì đã có sẵn 127 tỷ đồng tiền truy thu phí bảo vệ môi trường của Vedan, việc còn lại là tìm giải pháp căn cơ và hữu hiệu nhất để cải tạo sông Thị Vải ngay”, ông Hà nói. Theo đề xuất của Bộ, đối với các doanh nghiệp, các khu công nghiệp và cơ sở sản xuất có phát sinh nước thải từ 50 m³ trở lên phải lắp đặt thiết bị đo lưu lượng và quan trắc tự động một số thông số ô nhiễm đặc trưng ngay trong năm 2009.

PGS -TS Phùng Chí Sỹ, Viện Kỹ thuật nhiệt đới và Bảo vệ môi trường TPHCM cho biết, những giải pháp xử lý ô nhiễm sông Thị Vải được nhóm nghiên cứu của ông đưa ra từ năm 1999. Theo đó, nên kiểm soát nguồn thải của các doanh nghiệp và giám sát việc xả thải bằng hệ thống quan trắc tự động để chất thải ô nhiễm không được bơm tiếp ra sông. Kế đó sẽ tập trung xử lý ô nhiễm tồn đọng.

Toàn cảnh hội thảo Khắc phục ô nhiễm sông Thị Vải

Theo GS-TSKH Lê Huy Bá, Viện trưởng Viện Môi trường (Đại học Công nghiệp TPHCM), về giải pháp cải thiện ô nhiễm nước sông Thị Vải, nên bắt đầu ngay việc khôi phục rừng ngập mặn lưu vực sông Thị Vải. Tăng cường trồng mới thảm xanh thực vật ven bờ sông bằng các loại cây như bần, đước, lau sậy… đề tăng khả năng tự làm sạch của sông Thị Vải bên cạnh các giải pháp cơ học khác.

Mức độ ô nhiễm sông Thị Vải (khoảng 15 km) vẫn còn rất nặng, lượng ô xi hòa tan giảm xuống dưới 0,1 mg/lít, bên cạnh chất hữu cơ và amoni, nồng độ các kim loại độc hại như As, Hg, Pb trong nước tăng cao tạo ra các màu sắc dị thường rõ nét trên nhiều đoạn sông.

Theo Thứ trưởng Bộ Khoa học - Công nghệ Nguyễn Văn Lạng, nếu hai tỉnh Đồng Nai và Bà Rịa - Vũng Tàu đã cam kết giám sát và chặn nguồn thải thì việc xử lý ô nhiễm của sông Thị Vải bằng giải pháp công nghệ là trong tầm tay.

GS.TS Nguyễn Tất Đắc - Viện Quy hoạch thủy lợi miền Nam bổ sung thêm giải pháp giám sát tại nguồn, nghĩa là đặt trạm quan trắc thì mới giải quyết triệt để ô nhiễm. Theo ông Đắc, nếu xây dựng cống ngăn ở hai đầu đoạn sông Thị Vải để lợi dụng chế độ thủy triều kết hợp nguồn nước dẫn từ sông Đồng Nai về hoàn toàn có khả năng làm sạch ô nhiễm. Thứ trưởng Trần Hồng Hà ủng hộ giải pháp này và đề nghị Tổng cục Môi trường (Bộ TN-MT) nghiên cứu cho lập trạm quan trắc ngay. “Việc chống ô nhiễm sông Thị Vải phải được ưu tiên trong kế hoạch năm 2009. Đồng thời, tất cả dự án chống ô nhiễm lưu vực sông Đồng Nai phải bằng ngân sách Trung ương, tập trung về một mối cho Ủy ban Bảo vệ môi trường sông Đồng Nai để tránh mỗi nơi làm một kiểu. Thời gian tới, Bộ TN-MT sẽ làm việc với Bộ Kế hoạch và Đầu tư để thống nhất việc này” - ông Hà nhấn mạnh.

Khắc phục ô nhiễm cụ thể cho sông Đồng Nai Chủ tịch Lê Hoàng Quân phát biểu ra mắt nhận nhiệm vụ Chủ tịch Ủy ban Bảo vệ môi trường lưu vực hệ thống sông Đồng Nai Trong buổi sáng 12-12, Bộ TN-MT cũng đã tổ chức hội nghị triển khai Quyết định của Thủ tướng về Bảo vệ môi trường lưu vực hệ thống sông Đồng Nai. Theo Quyết định này, hệ thống sông Đồng Nai có vai trò đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội bền vững đối với 12 tỉnh, thành phố trên lưu vực, gồm: Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Bà Rịa-Vũng Tàu, Long An, Tây Ninh, Lâm Đồng, Dăk Lăk, Dăk Nông, Ninh Thuận, Bình Thuận và TP.HCM. Trong đó Lâm Đồng nằm thượng nguồn và hạ nguồn là Bà Rịa –Vũng Tàu (sông Thị Vải). Trong năm 2009, mục tiêu 100% các cơ sở sản xuất xây dựng mới lưu vực sông phải áp dụng công nghệ sạch, ít gây ô nhiễm và thân thiện với môi trường. Phấn đấu đến hết năm 2010, 80% các khu công nghiệp, khu công nghệ cao, khu đô thị mới phải có hệ thống xử lý nước thải tập trung. Chủ tịch Ủy ban Bảo vệ môi trường sông Đồng Nai (Ủy ban sông Đồng Nai) nhiệm kỳ đầu (2009-2011) do Chủ tịch UBND TPHCM Lê Hoàng Quân làm Chủ tịch. Nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban này là điều phối, giải quyết các vấn đề mang tính liên ngành, liên vùng trong hoạt động bảo vệ môi trường và phát triển bền vững lưu vực hệ thống sông Đồng Nai... Về kinh phí để khởi động đề án bảo vệ sông Đồng Nai (khoảng 2.000 tỷ đồng), TS Trần Thị Thanh Phương - chuyên gia môi trường cao cấp của Ngân hàng Thế giới (WB) cho biết, hiện WB còn hai năm nữa để xét cho vay ưu đãi lãi suất 0% với mười năm ân hạn, thời hạn trả vốn trong 40 năm. Nếu Việt Nam không nhanh chóng vay ưu đãi để chống ô nhiễm cho sông Đồng Nai thì sắp tới, WB có thể sẽ không cho vay ưu đãi nữa. Thứ trưởng Bộ TN-MT Trần Hồng Hà cho biết sẽ làm việc với các cơ quan Trung ương về nguồn vốn và khẳng định sẽ không huy động từ ngân sách địa phương. Cũng theo Thứ trưởng Bộ TN-MT Trần Hồng Hà, ngay trong năm 2009, Ủy ban Bảo vệ môi trường hệ thống sông Đồng Nai sẽ liệt kê, lập danh mục tất cả các cơ sở sản xuất thải nước thải trực tiếp ra sông Đồng Nai. Ngoài ra, cũng sẽ phân tích, lập danh mục các con sông bị ô nhiễm nặng nhất để từ đó, đề ra những giải pháp cho từng dự án khắc phục ô nhiễm cụ thể. Chương trình dự kiến đến năm 2020 sẽ trả lại cho sông Đồng Nai những gì tự nhiên vốn có của nó.