Tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình 2 cấp

Theo Trưởng Ban Tổ chức Trung ương Lê Minh Hưng, Hội nghị Trung ương 11 đã thông qua Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025, xác định nhiều chủ trương lớn về đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Một trong những nội dung trọng tâm là thống nhất mô hình tổ chức chính quyền địa phương theo 2 cấp. Cấp tỉnh gồm: tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương. Cấp xã gồm: xã, phường, đặc khu trực thuộc tỉnh hoặc TP.

Trên cơ sở đó, Trung ương thống nhất số lượng đơn vị hành chính cấp tỉnh sau sáp nhập là 34 đơn vị (gồm 28 tỉnh và 6 TP trực thuộc Trung ương). Có 11 tỉnh, TP không thực hiện sáp nhập, gồm: Hà Nội, Huế, Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An và Hà Tĩnh.

“Trung ương cũng đồng ý kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện kể từ ngày 1/7/2025, sau khi sửa đổi Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 có hiệu lực. Đồng thời, sáp nhập cấp xã nhằm giảm khoảng 60 - 70% số lượng đơn vị hành chính cấp xã hiện nay, hướng đến xây dựng chính quyền gần dân, sát dân, đáp ứng yêu cầu quản trị hiện đại và hiệu quả hơn” - đồng chí Lê Minh Hưng thông tin.

Theo đồng chí Lê Minh Hưng, một trong những nguyên tắc quan trọng được Trung ương nhấn mạnh là không để hình thành “cấp huyện thu nhỏ”. Các địa phương khi xây dựng đề án sắp xếp phải dựa trên thực tiễn, không máy móc, hình thức, đảm bảo tiết kiệm, hiệu quả và sát thực tế quản lý. Trụ sở hành chính cấp xã phải được bố trí hợp lý, thuận tiện cho người dân và phù hợp với điều kiện phát triển của địa phương.

Quang cảnh tại điểm cầu TPHCM

Cùng với đó, chức năng, nhiệm vụ và bộ máy chính quyền địa phương sẽ được quy định theo hướng phân cấp mạnh từ Trung ương cho địa phương, gắn với tăng cường trách nhiệm, kiểm tra, giám sát và nâng cao chất lượng cán bộ.

Sắp xếp tổ chức Đảng gắn với đơn vị hành chính mới

Về tổ chức Đảng, đồng chí Lê Minh Hưng cho biết, Ban Chấp hành Trung ương thống nhất kết thúc hoạt động của đảng bộ cấp huyện, tương ứng với việc không còn đơn vị hành chính cấp huyện. Tổ chức Đảng sẽ chỉ còn ở cấp tỉnh và cấp xã, trong đó: Đảng bộ cấp tỉnh giữ nguyên mô hình tổ chức như hiện nay; Đảng bộ cấp xã là hạt nhân chính trị, lãnh đạo trực tiếp, toàn diện mọi mặt đời sống chính trị, xã hội ở cơ sở. “Việc tổ chức Đảng phải bảo đảm gắn bó mật thiết với nhân dân, sâu sát thực tiễn, không làm phát sinh tầng nấc trung gian” - đồng chí Lê Minh Hưng nhấn mạnh.

Về sắp xếp tổ chức Mặt trận, các tổ chức chính trị - xã hội, hội quần chúng, đồng chí Lê Minh Hưng cho biết, Trung ương cũng đã thống nhất chủ trương sắp xếp, tinh gọn MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và các hội quần chúng ở cấp Trung ương, tỉnh và xã. Cơ cấu tổ chức sẽ được rà soát, hợp nhất các chức năng tương đồng, hướng đến tăng hiệu quả vận hành, tránh trùng lắp, chồng chéo. Trung ương thống nhất kết thúc hoạt động của công đoàn viên chức, công đoàn lực lượng vũ trang; đồng thời giảm mức đóng góp công đoàn phí nhằm giảm gánh nặng cho người lao động, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội mới.

Một nội dung cải cách đáng chú ý là sắp xếp lại tổ chức của Tòa án nhân dân và Viện Kiểm sát nhân dân. Theo đó, sẽ chỉ còn 3 cấp: Tòa án nhân dân tối cao và Viện Kiểm sát nhân dân tối cao; cấp tỉnh; cấp khu vực. Kết thúc hoạt động của Tòa án, Viện Kiểm sát cấp huyện và cấp cao, việc tổ chức xét xử, truy tố sẽ được bố trí lại theo vùng, địa bàn dân cư, đảm bảo nguyên tắc công lý, chuyên môn hóa và tiết giảm biên chế hiệu quả.

Cũng tại hội nghị, đồng chí Lê Minh Hưng thông tin về Kế hoạch số 47 ngày 14/4/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW, trong đó, phân công cụ thể 121 nhóm nhiệm vụ, với các mốc thời gian rõ ràng để thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính và bộ máy hệ thống chính trị.

Một số mốc chính như sau: Trước ngày 15/6/2025 sẽ hoàn thành sắp xếp tổ chức các đoàn thể, MTTQ cấp xã, cấp tỉnh; Trước ngày 30/6/2025 sẽ hoàn thành tổ chức bộ máy Tòa án và Viện Kiểm sát nhân dân; trước ngày 15/8/2025 các đơn vị hành chính cấp xã mới chính thức đi vào hoạt động; trước ngày 15/9/2025, đơn vị hành chính cấp tỉnh mới hoàn tất vận hành; trước ngày 31/10/2025 hoàn tất các nhiệm vụ cấp bách còn lại.

Đồng chí Nguyễn Văn Nên trao đổi với các đại biểu tại điểm cầu TPHCM

“Việc triển khai các nội dung trong Kế hoạch số 47 phải đồng bộ, quyết liệt, có trọng tâm, trọng điểm, không gây xáo trộn lớn đến đời sống nhân dân và bảo đảm duy trì hoạt động ổn định của hệ thống chính trị trong giai đoạn chuyển tiếp” - đồng chí Lê Minh Hưng nhấn mạnh.

Cùng với việc sắp xếp bộ máy, Trưởng Ban Tổ chức Trung ương Lê Minh Hưng cũng báo cáo về việc sửa đổi, bổ sung các quy định thi hành Điều lệ Đảng. Cụ thể, Quy định số 232-QĐ/TW ngày 20/1/2025; Quy định số 22-QĐ/TW ngày 28/7/2021 về kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng. Ngoài ra, Bộ Chính trị đã ban hành Chỉ thị số 45-CT/TW ngày 14/4/2025 về tổ chức Đại hội đảng bộ các cấp nhiệm kỳ 2025–2030, thay thế và cập nhật Chỉ thị số 35-CT/TW ngày 14/6/2024 và Kết luận số 118-KL/TW ngày 18/1/2025. Đồng thời, ban hành Kết luận số 150-KL/TW hướng dẫn xây dựng phương án nhân sự đối với các địa phương hợp nhất, chia tách, thành lập mới.

Đồng chí Lê Minh Hưng khẳng định, việc sắp xếp tổ chức bộ máy lần này là nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách, mang tính nền tảng để xây dựng hệ thống chính trị tinh gọn, hiện đại, hiệu lực, hiệu quả, chuẩn bị cho Đại hội XIV của Đảng. Các cấp ủy, tổ chức đảng cần tập trung cao độ, nắm chắc lộ trình, phát huy tinh thần trách nhiệm, bảo đảm sự chuyển tiếp vững vàng và thành công của tiến trình cải cách tổ chức bộ máy toàn diện.