Tấm lòng nước Nga

Với NSƯT Ca Lê Hồng, những năm tháng ở Matxcova có nhiều điều để hoài niệm: niềm tự hào được học tập tại GHITIS – ngôi trường cả trăm năm tuổi đào tạo nên bao thế hệ nghệ sĩ xuất sắc của Nga và các nước xã hội chủ nghĩa mà cả thế giới phương Tây cũng ngưỡng mộ; một đất nước Nga thanh bình và tuyệt đẹp; những nhà hát – “thánh đường nghệ thuật” thực sự – kiến tạo giấc mơ của người nghệ sĩ… Nhưng nhớ nhất vẫn là những “tấm lòng Nga”. “Hầu như sinh viên Việt Nam từng học tập tại Liên Xô - Nga đều xem đây là quê hương thứ hai vì được thầy cô, bạn bè, người dân nước Nga quan tâm chăm sóc, thương yêu như ruột thịt. Thế hệ của tôi, từ các thầy cô dạy tiếng Nga đến chuyên ngành học đều rất tận tụy với sinh viên Việt Nam, tạo mọi điều kiện cho chúng tôi học tập, khó chỗ nào là hỗ trợ chỗ đó ngay, từ đời sống đến quá trình học. Những ngày nghỉ, sợ chúng tôi buồn, thầy cô lại đưa về nhà chơi. Chúng tôi được dịp nấu món ăn Việt Nam mời mọi người, ai cũng hứng thú với món ăn Việt”, NSƯT Ca Lê Hồng nhớ lại.

Trong quá trình học tập, NSƯT Ca Lê Hồng rất ấn tượng với tư duy nghệ thuật cởi mở và sự tôn trọng bản sắc văn hóa các dân tộc của người làm nghệ thuật ở Nga. “Nước Nga Xô Viết có một nền sân khấu vĩ đại, giàu tính tư tưởng, nhưng không hề áp đặt mà cởi mở, tôn trọng những khác biệt, sẵn sàng đón nhận cái mới. Có lần, tôi chuyển trích đoạn cải lương Phụng Nghi Đình sang kịch và dàn dựng trên lớp với cách xử lý không gian sân khấu và vũ đạo truyền thống Việt Nam đã được giáo sư đứng lớp khen ngợi. Khi phụ diễn trong tiết mục dự thi của một người bạn, vào vai một thai phụ, tôi cũng vận dụng trình thức hát bội – được học từ các bậc nghệ sĩ tiền bối ở quê nhà – vào biểu diễn, và đã được khen là phần trình diễn sinh động, chân thật, những động tác, điệu bộ giúp mọi người cảm nhận rõ hơn cái đau và sự bất tiện của người thai phụ. Ở đây, mọi người tôn trọng và đánh giá cao việc ứng dụng tinh hoa nghệ thuật các dân tộc, kết hợp với nền tảng lý luận nghệ thuật biểu diễn hiện đại của nước Nga. Giữ gìn bản sắc, biết ứng dụng và sáng tạo trong nghệ thuật là những bài học cơ bản nhất tôi học được”, NSƯT Ca Lê Hồng cho biết.

NSƯT Ca Lê Hồng đặc biệt cảm nhận được tình cảm sâu sắc mọi người dành cho sinh viên Việt Nam là con em miền Nam. Như hiểu được những ưu tư, trăn trở của những người con xa xứ trong hoàn cảnh đất nước bị chia cắt, quê nhà miền Nam vẫn còn chìm trong khói lửa chiến tranh, mọi người rất ưu ái sinh viên miền Nam, truyền dạy với tất cả tâm huyết, trí lực, mong muốn con em miền Nam tập kết sẽ sớm trở về quê hương gầy dựng nền nghệ thuật cách mạng khi đất nước hòa bình. “Trước những tấm chân tình đó, chúng tôi - những lưu học sinh là con em miền Nam lại càng quyết tâm, động viên nhau gắng sức học tập thành tài về đóng góp xây dựng đất nước. Chúng tôi làm sao có thể quên được tình hữu nghị cao cả, vĩ đại đó, làm sao có thể quên được đất nước của Lênin, quê hương của chủ nghĩa xã hội đã cưu mang, đào tạo mình từ những năm tháng khó khăn”, NSƯT Ca Lê Hồng bộc bạch.

Luôn là người kỹ sư tâm hồn!

“Chúng tôi may mắn được học tập với những thầy cô đều tài hoa và hiền lành, như: GS.M.O.Knebel, GS.A.A.Popop… - đều là những học trò xuất sắc của Stanilavski và có khả năng sư phạm rất tuyệt vời. Nhưng quan trọng nhất là chúng tôi được học tập ở một nền sân khấu với tôn chỉ mục đích tối thượng là vì cuộc sống của nhân dân. Ở đây, người nghệ sĩ được đào tạo để trước hết trở thành một công dân tốt, một nghệ sĩ chân chính, một kỹ sư tâm hồn với niềm đam mê lao động nghệ thuật suốt đời, xây dựng nền nghệ thuật cho một xã hội tươi đẹp. Ngày về nước, tôi vô cùng xúc động khi được cô Knebel tặng quyển sách tựa đề Bài ca sư phạm. Những bài học quý giá để làm người, làm nghề, về sự cống hiến đó luôn được tôi mang theo suốt cuộc đời và nỗ lực truyền dạy lại cho các thế hệ học trò”, NSƯT Ca Lê Hồng chia sẻ.

Và NSƯT - đạo diễn Ca Lê Hồng đã luôn thể hiện những điều tâm niệm đó trong hoạt động nghệ thuật, giảng dạy và cả quản lý của mình. Những Thái hậu Dương Vân Nga, Nhiếp chính Ỷ Lan, Chất ngọc không tan... gắn liền với tên tuổi đạo diễn Ca Lê Hồng đều là những vở diễn khẳng định các giá trị chân - thiện - mỹ. Trong đó, Thái hậu Dương Vân Nga là tác phẩm đầu tiên đạo diễn Ca Lê Hồng dàn dựng trên sân khấu đoàn Thanh Minh sau khi trở về miền Nam. Vượt lên những áp lực vô hình của một nữ đạo diễn được đào tạo bài bản từ nền nghệ thuật xã hội chủ nghĩa lần đầu làm việc với những “nghệ sĩ ngôi sao” miền Nam vốn quen với một ý thức hệ hoàn toàn khác, Thái hậu Dương Vân Nga đã trở thành “hiện tượng” của làng sân khấu những năm đầu giải phóng, cũng là dấu son sáng chói trong sự nghiệp làm nghề của nữ đạo diễn Ca Lê Hồng.

Đã rời giảng đường từ lâu, cũng không còn thường xuyên làm nghề, nhưng NSƯT Ca Lê Hồng gần như luôn có mặt ở các sự kiện sân khấu lớn nhỏ, tích cực góp ý kiến, chia sẻ kinh nghiệm với đồng nghiệp, đàn em, học trò. Cô thích xem các buổi diễn báo cáo tốt nghiệp, chương trình dự thi các kỳ liên hoan sân khấu trẻ vì: “Những ý tưởng mới, tư duy sáng tạo mới, phương pháp biểu hiện mới thường xuất hiện từ các cuộc thi, các chương trình mang tính thể nghiệm. Chỉ khi ta luôn tự đổi mới, luôn giữ cho mình một tâm hồn tươi trẻ, một cặp mắt thanh xuân thì mới dễ tìm thấy sự đồng cảm với những cái mới, đôi khi chỉ là manh nha ý tưởng, đôi khi lại quá táo bạo từ những người trẻ mà kịp thời khuyến khích, động viên, cổ vũ các em tiếp tục sáng tạo”.

Đó cũng là những điều cô đã học được từ nền sân khấu vĩ đại của nước Nga nhiều năm về trước: “Người nghệ sĩ không bao giờ được dừng lại. Ngay khi đã đạt được danh hiệu vinh danh rồi thì vẫn phải tiếp tục phấn đấu, phải có vai diễn mới hay hơn, sản phẩm mới tốt hơn. Phải luôn nghiên cứu, tự nâng cao mình để luôn xứng đáng là một người nghệ sĩ - một kỹ sư tâm hồn!”.