Chưa khai thác hết lợi thế   

Cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam (Bộ Giao thông vận tải) Nguyễn Xuân Sang cho biết, hiện nay, các cảng biển tập trung chủ yếu ở TPHCM và tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu do lợi thế về vị trí địa lý, mạng lưới sông ngòi dày đặc; đặc biệt khu vực này nhiều sông có độ sâu để xây dựng cảng nước sâu. Tuy nhiên, hiện nay vẫn chưa được khai thác hết lợi thế do đa số tĩnh không thông thuyền các cầu trên luồng tuyến đường thuỷ nội địa thấp. Đơn cử như tĩnh không thông thuyền cầu Bình Lợi (TPHCM) thấp nên việc vận chuyển hàng hóa gặp nhiều khó khăn. Sau khi cầu Bình Lợi được cải tạo, nâng cấp hoàn thành sẽ giúp hàng hoá lưu thông bằng đường thuỷ từ cảng Cái Mép - Thị Vải (Bà Rịa - Vũng Tàu), cảng Cát Lái (Quận 2) sẽ đi thẳng về Bình Dương, Bình Phước, Tây Ninh và ngược lại.

Ở khía cạnh khác, Trưởng phòng Dịch vụ vận tải hàng hải - Cục Hàng hải Việt Nam Trịnh Thế Cường cho hay, vùng Đông Nam bộ và Tây Nam bộ có các sông lớn như: Đồng Nai, Sài Gòn, Thị Vải; tập trung các cảng chính như Sài Gòn, Cái Mép - Thị Vải, nhóm cảng biển số 5... Tuy nhiên, hiện nay một số bãi biển bị sa bồi, các tuyến vận tải biển chưa được quan tâm phát triển nên ảnh hưởng đến khả năng khai thác vận tải đường biển. Đặc biệt, kết cấu hạ tầng và logistics của vùng kém phát triển, thiếu các trục giao thông chính kết nối giữa sản xuất và tiêu thụ. Mặt khác, thu hút đầu tư hạ tầng chưa tạo được bước đột phá, nhất là giao thông đường thuỷ nên mức tăng trưởng của loại hình giao thông này có xu hướng giảm và thấp hơn so với vận tải đường bộ.

Theo đại diện Viện Chiến lược và Phát triển giao thông vận tải (Bộ Giao thông vận tải) thì Khu vực phía Nam có tới 3.200km đường thuỷ, mang tính chất liên tỉnh và quốc tế, cho phép tàu từ 500 - 5.000 tấn hoạt động thuận lợi và có hai tuyến trục ngang nối TPHCM với các tỉnh trong khu vực, đáp ứng tàu 300 tấn lưu thông. Trong vùng Tây Nam bộ và Đông Nam bộ, cảng biển TPHCM là cảng tổng hợp quốc gia, đầu mối khu vực I gồm các khu cảng chính như khu cảng trên sông Sài Gòn, khu cảng Cát Lái trên sông Đồng Nai, khu cảng trên sông Nhà Bè, khu cảng Hiệp Phước trên sông Soài Rạp. Mặc dù có lợi thế lớn về đường biển và đường thuỷ nội địa nhưng phương thức vận tải này vẫn còn chiếm thị phần nhỏ, chưa xứng đáng với tiềm năng hiện có của khu vực. Vùng Tây Nam bộ và Đông Nam bộ có tới 2.500 bến cảng đường thuỷ nội địa, nhưng chỉ có 5 bến cảng có khả năng bốc xếp container do thiếu bến cảng chuyên dụng, yếu về cơ sở hạ tầng. Hiện có tới 70% lượng hàng hoá của vùng Tây Nam bộ phải vận chuyển về các cảng biển TPHCM bằng đường bộ, khiến chi phí vận tải phát sinh thêm 10% - 60%. 

Cùng với đó, phương tiện vận tải đường thuỷ cũng chưa được đầu tư về số lượng, kết cấu hạ tầng đường thuỷ nội địa đang bị xâm hại làm thay đổi luồng chạy tàu; việc cải tạo luồng lạch chưa được đầu tư đúng mức, nhiều tuyến luồng bị bồi lắng nên tàu thuyền thông thương qua lại thưa thớt. Đồng thời, tắc nghẽn giao thông đường thuỷ diễn ra ngày càng nhiều như trên kênh Chợ Gạo (Tiền Giang) khi mỗi ngày có tới 1.300 lượt tàu thuyền qua lại.

Cảng Cát Lái, TPHCM đang bị quá tải so với quy hoạch. (Ảnh: Đình Lý)

Đầu tư phát triển hạ tầng giao thông đường thủy

Từ thực tế nêu trên, để nâng cao khả năng kết nối giao thông thuỷ vùng Tây Nam bộ và Đông Nam bộ, Cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam (Bộ Giao thông vận tải) Nguyễn Xuân Sang cho biết: Cục Hàng hải Việt Nam đã phối hợp với Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn triển khai giải pháp tạm ngưng sản lượng hàng hoá về cảng Cát Lái, không cho tăng tải trọng tàu; đồng thời làm việc với các chủ hàng phân bổ hàng hoá về các cảng cạn trên địa bàn TPHCM và về cảng Cái Mép - Thị Vải (Bà Rịa - Vũng Tàu) để không tăng giá thành, giảm áp lực cho cảng Cát Lái.

Theo Đại tá Ngô Minh Thuấn, Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn, để giảm ùn tắc giao thông khu vực cảng Cát Lái và phát triển cụm cảng Cái Mép - Thị Vải, cảng Cát Lái khuyến khích khách hàng giao nhận hàng trực tiếp container tại cảng Hiệp Phước, cụm cảng Cái Mép - Thị Vải. Tổng Công ty Tân Cảng cũng sẽ triển khai giải pháp chuyển hàng xuất nhập khẩu về khu vực Nhơn Trạch (Đồng Nai) và về phía Nam TPHCM để đi về trực tiếp tại cảng Cái Mép - Thị Vải; xây dựng các điểm tập kết hàng hóa, container dọc Quốc lộ 51 để phục vụ hành khách lấy và trả container rỗng. Ngoài ra, để chuyển dịch dần hàng hoá từ cảng Cát Lái về cảng Cái Mép - Thị Vải cần xây dựng cảng Cái Mép Hạ, đồng thời nâng cấp tuyến luồng thượng lưu sông Thị Vải đoạn từ cảng SSIT đến cảng Ba Son với độ sâu dưới 13m. Bên cạnh đó, cần sớm hoàn thiện tuyến đường kết nối liên cảng Khu vực Cái Mép.

Còn ông Đặng Hoàng Hiệp, Tổng Công ty Tư vấn thiết kế giao thông vận tải đề xuất: Để phát huy lợi thế vận tải biển, đường thuỷ nội địa cần có đầu tư để kết nối nhanh kênh Chợ Gạo đi tiếp tới sông Thị Vải thuộc cảng Cái Mép - Thị Vải; kết nối sông Đồng Nai tới sông Thị Vải mà không cần đi vòng theo luồng Nhà Bè - Lòng Tàu - Đồng Tranh. Mặt khác cần phát triển mạnh hệ thống cảng sông ICD để tiếp cận nguồn hàng vận chuyển.

Phát biểu tại hội nghị, Giám đốc Sở Giao thông vận tải TPHCM Bùi Xuân Cường cho biết: Hiện nay, Sở đang lập điều chỉnh quy hoạch phát triển mạng lưới đường thuỷ nội địa và cảng, bến thuỷ nội địa đến năm 2030 nhằm hình thành mạng lưới vận tải thuỷ liên kết giữa các khu vực của TPHCM với các tỉnh lân cận nhằm phục vụ trung chuyển hàng hoá từ các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao trong nội thành đến các khu cảng biển nhóm 5. Qua đó, giảm áp lực cho giao thông đường bộ, phát triển vận tải công cộng, phát triển du lịch đường thủy.