Báo cáo tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Duy Lâm cho biết, Dự án đường Hồ Chí Minh là dự án quan trọng quốc gia, được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư theo Nghị quyết số 38/2004/QH11 năm 2004. Dự án dự định sẽ thông tuyến vào năm 2010. Tuy nhiên, để phù hợp với nguồn lực và thực tế triển khai, năm 2013, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 66/2013/QH13 để điều chỉnh một số nội dung và giải pháp nhằm tiếp tục thực hiện có hiệu quả chủ trương đầu tư xây dựng đường Hồ Chí Minh.

Tuy nhiên, cho đến nay, dự án vẫn chưa hoàn thành nối thông toàn tuyến, chậm gần 2 năm so với yêu cầu tại khoản 4, điều 2 của Nghị quyết. Đối với phân kỳ đầu tư đến năm 2020, dự án chưa đạt yêu cầu nối thông toàn tuyến từ Pác Bó (Cao Bằng) đến Đất Mũi (Cà Mau) với quy mô 2 làn xe.

Theo báo cáo của Chính phủ, đến hết năm 2020 còn 7 đoạn với tổng chiều dài khoảng 279km chưa triển khai, trong đó mới cân đối bố trí vốn cho 3 đoạn với tổng chiều dài 108km, dự kiến hoàn thành trong giai đoạn 2021 - 2025. Đối với phân kỳ đầu tư sau năm 2020, dự án đã được triển khai hoàn thành khoảng 2.362km/2.744 km, đạt 86,1% và khoảng 258km tuyến nhánh; đang thực hiện 211km; chưa bố trí vốn để triển khai thực hiện 171km.

Chính phủ đề nghị giao Chính phủ triển khai cụ thể các dự án trong giai đoạn sau năm 2020 theo quy hoạch, phù hợp nhu cầu vận tải, khả năng cân đối nguồn lực và hiệu quả đầu tư. Để đến năm 2025 hoàn thành đầu tư các đoạn Chợ Chu - Ngã ba Trung Sơn và Rạch Sỏi - Bến Nhất, Gò Quao - Vĩnh Thuận nhằm nối thông tuyến đường Hồ Chí Minh, Chính phủ đề nghị Quốc hội cho phép sớm sử dụng nguồn vốn dự phòng chung kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 để đầu tư 2 dự án này (83,5km/tổng mức đầu tư 5.570 tỷ đồng)…

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho biết, trong 5 năm (2017 - 2021), dự án được triển khai rất chậm so với yêu cầu đặt ra, mới chỉ triển khai được khoảng 8% tổng khối lượng. Tính đến thời điểm hiện tại, để nối thông toàn tuyến đường Hồ Chí Minh còn lại 171km của 3 đoạn: (1) Chợ Chu - Ngã ba Trung Sơn; (2) Đoan Hùng - Chợ Bến và (3) Rạch Sỏi - Bến Nhất - Gò Quao - Vĩnh Thuận, chưa bố trí vốn (tổng mức đầu tư khoảng 10.770 tỷ đồng) để triển khai thực hiện.

Về kiến nghị giao Chính phủ triển khai cụ thể các dự án trong giai đoạn sau năm 2020 tùy theo nhu cầu vận tải và khả năng cân đối nguồn lực, Ủy ban chỉ ra rằng, dự kiến tổng nhu cầu vốn đầu tư trong giai đoạn này là rất lớn trong khi mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp giai đoạn này chưa được xác định rõ ràng cụ thể, cần được tiếp tục nghiên cứu, xem xét. Theo đó, Chính phủ có trách nhiệm “dự toán tổng mức đầu tư và kế hoạch triển khai dự án giai đoạn sau năm 2020 để báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định. Chính phủ cũng cần xem xét, cân đối nguồn lực, bố trí nguồn ốn thích hợp và quyết tâm chỉ đạo hoàn thành các dự án thành phần còn lại trong giai đoạn 2021-2025.

Toàn cảnh Phiên họp chiều 10/3.

Thảo luận tại phiên họp, các thành viên UBTVQH cho rằng, dự án vẫn chưa hoàn thành nối thông toàn tuyến từ Pác Bó (Cao Bằng) đến Đất Mũi (Cà Mau) theo yêu cầu của Nghị quyết Quốc hội. Do đó, cần đề xuất mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp cụ thể để tiếp tục thực hiện dự án trong giai đoạn tiếp theo.

Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính và Ngân sách Nguyễn Phú Cường cùng có ý kiến cho rằng, để đảm bảo tiết kiệm và hiệu quả, cần khảo sát lại và báo cáo Quốc hội đối với các dự án thành phần tiếp theo. Đối với phân kỳ đầu tư sau năm 2020, một số đoạn đường Hồ Chí Minh được quy hoạch là đường cao tốc Bắc - Nam phía Tây; một số đoạn đi trùng cao tốc Bắc - Nam phía Đông, triển khai đầu tư một số đoạn theo giai đoạn phân kỳ; một số đoạn tuyến khác đã được đưa vào kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 – 2025…, do đó, cần rà soát để đảm bảo không bị chồng chéo, trùng lặp các dự án.

Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh Lê Tấn Tới chỉ rõ, sau 18 năm triển khai dự án, nhiều đoạn đường đã xuống cấp, nhất là đất nền yếu ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, do đó phải có kế hoạch trùng tu; khảo sát đặc điểm của từng vùng, đoạn đường để có kế hoạch triển khai cụ thể…

Kết luận nội dung làm việc, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nêu rõ, UBTVQH đề nghị Chính phủ rút kinh nghiệm trong việc triển khai thực hiện dự án, không đáp ứng tiến độ và yêu cầu theo Nghị quyết của Quốc hội; cần xem xét tổng thể các nguyên nhân chủ quan khách quan về trách nhiệm của địa phương, của Trung ương để đánh giá một cách toàn diện cho việc thực hiện dự án này.

UBTVQH thống nhất trình Quốc hội xem xét, thảo luận và quyết định về Báo cáo tổng thể Nghị quyết của Quốc hội tại kỳ họp thứ ba tới đây. Đề nghị Chính phủ tiếp thu ý kiến thẩm tra và ý kiến của UBTVQH để hoàn chỉnh báo cáo theo hướng chỉ thực hiện tiếp các đoạn, tuyến đang dở dang; báo cáo cấp thẩm quyền quyết định theo từng đoạn tuyến…