Báo cáo của Chính phủ về công tác PCTN cho biết việc công khai, minh bạch và thực hiện trách nhiệm giải trình trong tổ chức, hoạt động của cơ quan, đơn vị có chuyển biến tích cực. Theo thống kê của Chính phủ, số vụ án, vụ việc tham nhũng, tiêu cực được phát hiện, xử lý tăng cao so với năm 2022 (tăng 231 vụ án so với năm 2022). Các cơ quan cũng phát hiện, xử lý nhiều vụ án tham nhũng, tiêu cực lớn, trọng điểm, dư luận xã hội quan tâm như vụ AIC, Việt Á, Vạn Thịnh Phát, vụ nhận hối lộ xảy ra tại Cục Lãnh sự (Bộ Ngoại giao); vụ vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng xảy ra tại Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam... Dù vậy, tham nhũng vẫn diễn biến phức tạp, khó lường, ngày càng tinh vi, phát sinh nhiều vụ việc có tổ chức, mang tính lợi ích nhóm; tài sản tham nhũng có giá trị lớn, có yếu tố nước ngoài...
Thẩm tra các báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, công tác thi hành án; các báo cáo công tác của Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao, Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao năm 2023, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Mạnh Cường cho biết, Chính phủ đã triển khai nhiều giải pháp, bảo đảm phát triển kinh tế, ổn định đời sống người dân và đấu tranh có hiệu quả đối với các vi phạm pháp luật và tội phạm. Lực lượng Công an đã triển khai nhiều biện pháp để phát hiện, xử lý nhanh chóng những điểm nóng; kịp thời truy bắt các đối tượng khủng bố, chống chính quyền nhân dân; xử lý nghiêm minh nhiều vụ án tham nhũng, kinh tế đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp. Tổng số vụ án được phát hiện tăng so với cùng kỳ; một số loại tội phạm được kiềm chế và kéo giảm như: số vụ phạm tội có tổ chức giảm 26,92%; số vụ dâm ô với người dưới 16 tuổi giảm 5,62%. Về tình hình an toàn giao thông, giảm cả 3 tiêu chí: số vụ tai nạn, số người chết và số người bị thương.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng tổng thể chung, tội phạm gia tăng cả về số vụ, số người chết và thiệt hại tài sản do tội phạm gây ra. Trong đó một số loại tội phạm tăng mạnh, như: cướp tài sản; cướp giật; lừa đảo chiếm đoạt tài sản; cho vay lãi nặng; gây rối trật tự công cộng... Trong năm đã xảy ra vụ nhiều đối tượng thực hiện hành vi khủng bố nhằm chống chính quyền nhân dân, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng và ảnh hưởng lớn đến tình hình an ninh, chính trị địa phương. Công tác quản lý nhà nước trên một số lĩnh vực còn một số bất cập, dẫn đến các đối tượng lợi dụng để phạm tội, như đăng kiểm phương tiện giao thông, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giấy phép khai thác khoáng sản, cấp phiếu lý lịch tư pháp,...
Công tác phát hiện và xử lý vi phạm pháp luật và tội phạm đã đạt được nhiều kết quả tích cực và đạt chỉ tiêu Quốc hội giao như các vụ trọng án giết người, bắt cóc trẻ em, ma túy... Thanh tra, kiểm toán đã phát hiện nhiều vi phạm, kiến nghị thu hồi cho ngân sách Nhà nước hàng trăm nghìn tỷ đồng, chuyển nhiều vụ việc có dấu hiệu hình sự sang cơ quan điều tra.
Tuy nhiên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường cho biết, số vụ tội phạm ma túy phát hiện tăng 18,42%; số ma túy tổng hợp thu giữ tăng đặc biệt cao (1.484,19%), cho thấy diễn biến hết sức phức tạp của tội phạm ma túy. Tình trạng sử dụng trái phép ma túy, nhất là ma túy tổng hợp diễn ra ở nhiều địa phương; xuất hiện một số loại ma túy núp bóng thuốc lá điện tử, đồ uống, thực phẩm,... gây tác hại nhiều mặt đến thanh, thiếu niên. Số vụ, số đối tượng mua bán người được cơ quan chức năng chủ động phát hiện chưa cao, chủ yếu do nạn nhân hoặc người nhà nạn nhân bị mua bán trở về khai báo, tố giác. Tội phạm xâm hại trẻ em tăng so với cùng kỳ năm 2022. Đặc biệt, xảy ra nhiều vụ việc người thân, người có trách nhiệm nuôi dưỡng xâm hại thân thể, tính mạng, xâm hại tình dục trẻ gây bức xúc dư luận.
Toàn cảnh phiên họpỦy ban Tư pháp cũng nhìn nhận, tình trạng tham nhũng, tiêu cực trên một số lĩnh vực vẫn còn nghiêm trọng, diễn biến phức tạp. Đặc biệt, tham nhũng tiếp tục xảy ra ngay trong cơ quan bảo vệ pháp luật, cơ quan có nhiệm vụ PCTN. Thống kê cho thấy, cơ quan điều tra Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao đã khởi tố 45 vụ/82 bị can về tội tham nhũng xảy ra trong hoạt động tư pháp.
Từ đó, Ủy ban Tư pháp đề nghị Chính phủ tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, tập trung vào các lĩnh vực quản lý tài sản công, đấu thầu, đấu giá, tài chính, ngân hàng, chứng khoán, trái phiếu...; ngăn chặn có hiệu quả tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực, “tham nhũng vặt”, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp. Đồng thời, Chính phủ chỉ đạo rà soát, chấn chỉnh, khắc phục ngay những biểu hiện đùn đẩy, né tránh, làm việc cầm chừng, sợ sai không dám làm trong một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức.
Qua kết quả điều tra, xử lý các vụ án tham nhũng, tiêu cực nghiêm trọng, phức tạp (như vụ chuyến bay giải cứu, các vụ án liên quan đến lĩnh vực đăng kiểm, AIC…), Ủy ban Tư pháp đề nghị các cơ quan hữu quan đánh giá rõ hơn về nguyên nhân, điều kiện phát sinh tội phạm, rút ra các bài học kinh nghiệm, từ đó chấn chỉnh, tăng cường công tác quản lý nhà nước, quản lý kinh tế - xã hội để phòng ngừa, ngăn chặn các vụ việc tương tự.
Tại phiên họp, báo cáo thêm về công tác phòng, chống tội phạm năm 2023, Thứ trưởng Bộ Công an Lê Văn Tuyến thừa nhận tình trạng các vụ cháy nổ ngày càng gia tăng, đặc biệt có nhiều vụ cháy nghiêm trọng. Gần nhất là vụ cháy chung cư mini ở Hà Nội đêm 12/9 gây hậu quả rất nặng nề. Ngay sau tin báo, lãnh đạo Bộ công an đã trực tiếp xuống hiện trường chỉ đạo Công an Hà Nội khắc phục cứu người bị nạn. Số người bị chết, bị thương rất là lớn. Bộ Công an đã có báo cáo nhanh và sáng 13/9 lãnh đạo bộ cũng đã họp với các bộ ngành chỉ đạo giải quyết vụ việc.