TẾT NGUYÊN ĐÁN

Là lễ Tết lớn nhất trong năm, Tết Nguyên đán (Tết Cả) vào đúng ngày mồng Một tháng Giêng - ngày đầu tiên của năm mới.

Theo phong tục cổ truyền Việt Nam, Tết Nguyên đán trước hết là Tết của gia đình. Người ta làm bánh chưng, trồng cây nêu, đi chúc mừng nhau, mở hội, tổ chức các cuộc vui chơi, thi đấu, ăn uống... rất tưng bừng. Trên bàn thờ, ngoài lễ vật, mâm ngũ quả, bánh chưng... còn thường có một cành đào (ở miền Bắc) hoặc mai (ở miền Nam). Tết Nguyên đán thực sự là ngày hội ngộ lớn, ngày nhớ ơn, tạ ơn, chúc mừng, sum họp vui vẻ và thiêng liêng.

TẾT KHAI HẠ

Theo cách tính của người xưa, ngày mùng Một tháng Giêng ứng vào gà, mùng Hai - chó, mồng Ba - lợn, mùng Bốn - dê, mùng Năm - trâu, mùng Sáu - ngựa, mùng Bảy - người, mùng Tám - lúa. Trong tám ngày đầu năm, cứ ngày nào sáng sủa thì coi như giống thuộc về ngày ấy được tốt cả năm! Vì vậy, đến mùng Bảy, thấy trời tạnh ráo, quang đãng thì người ta tin cả năm mọi người sẽ gặp may mắn, hạnh phúc. Mùng Bảy hạ cây nêu, kết thúc Tết Nguyên đán cũng là lúc bắt đầu Tết Khai hạ - Tết mở đầu ngày vui để đón chào mùa xuân mới.

TẾT THƯỢNG NGUYÊN

Tết Thượng nguyên (Tết Nguyên tiêu) vào đúng Rằm tháng Giêng - ngày trăng tròn đầu tiên của năm. Tết này phần lớn tổ chức tại chùa vì Rằm tháng Giêng còn là ngày vía của Phật tổ. Thành ngữ: “Lễ Phật quanh năm không bằng Rằm tháng Giêng” xuất phát từ đó. Sau khi đi chùa, mọi người về nhà họp mặt, cúng gia tiên và ăn cỗ.

TẾT THANH MINH

Thanh minh trong tiết tháng Ba

Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh.

(Truyện Kiều)

Thanh minh nghĩa là trời trong sáng. Nhân đó người ta đi thăm mồ mả của những người thân. Tết Thanh minh - thường vào tháng Ba âm lịch - trở thành lễ tảo mộ. Đi thăm mộ, nếu thấy cỏ rậm thì phát quang, đất khuyết lở thì đắp lại cho đầy..., rồi về nhà làm lễ cúng gia tiên. Một truyền thống của người Việt Nam trong cách thể hiện lòng nhớ ơn tổ tiên và cũng giáo dục con cháu về lòng hiếu thảo, phải luôn quan tâm chăm sóc mồ mả ông bà, cha mẹ, người thân

TẾT ĐOAN NGỌ

Tết Đoan ngọ (Tết Đoan dương) vào mùng Năm tháng Năm âm lịch. Đây là giai đoạn chuyển mùa (từ Xuân sang Hạ) nên khí hậu có nhiều thay đổi đột ngột, dễ sinh bệnh thời khí. Do đó, mùng Năm tháng Năm được coi là “Tết giết sâu bọ” mọi người dậy sớm, chỉ ăn hoa quả hoặc chè, để tránh dịch bệnh.

TẾT TRUNG NGUYÊN

Tết Trung nguyên vào Rằm tháng Bảy. Người xưa tin theo sách Phật, coi hôm ấy là ngày vong nhân được xá tội, ngày con cái báo hiếu cha mẹ... Ngày này, tại các chùa thường làm chay chẩn tế và cầu kinh Vu lan. Còn tại các nhà thì bày cúng gia tiên, đốt vàng mã, thành tâm hướng về ông bà tổ tiên...

TẾT TRUNG THU

Tết Trung thu (Tết Suối hồng) vào Rằm tháng Tám. Trung thu là Tết của trẻ con nhưng người lớn cũng nhân đây mà họp mặt, uống rượu, uống trà, ngắm trăng... Thường ban ngày người ta làm lễ cúng gia tiên, tối mới bày hoa quả, bánh kẹo, chè, cháo để trẻ con vui chơi, phá cỗ, trông trăng, rước đèn... Nhiều nơi còn tổ chức hát trống quân (trai gái hát đối đáp trong tiếng trống đệm nhịp).

TẾT HẠ NGUYÊN

Tết Hạ nguyên (Tết Cơm mới) vào Rằm hay mùng Một tháng Mười âm lịch. Ở nông thôn, Tết này được tổ chức rất lớn vì đây là dịp nấu cơm gạo mới của vụ vừa xong - trước để cúng tổ tiên, sau để tự thưởng công cày cấy.

TẾT TRÙNG THẬP

Đây là Tết của các thầy thuốc. Theo sách Dược lễ, đến ngày Mười tháng Mười (âm lịch), cây thuốc mới tụ được khí âm dương, mới kết được sắc tứ thời (Xuân - Hạ - Thu - Đông), đây là thời điểm cây thuốc tốt nhất. Ở nông thôn Việt Nam, đến ngày này người ta thường làm bánh dày, nấu chè kho để cúng gia tiên rồi đem biếu những người thân thuộc (chứ không mấy quan tâm đến chuyện cây thuốc, thầy thuốc).

TẾT TÁO QUÂN

Tết Táo quân vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch - người ta coi đây là ngày các Táo quân chầu Ngọc hoàng tấu lại việc bếp núc, làm ăn, cư xử của gia đình trong năm qua.