Gian nan “giữ lửa” cải lương

Từ những lời phàn nàn đây đó rằng đến Nhà Văn hóa Thanh niên chỉ có pop - rock - rap - hip hop, thiếu đi cái êm đềm, sâu lắng của câu hò điệu lý, cái da diết của bản vọng cổ, làn điệu cải lương, chương trình SKCL của Nhà Văn hóa Thanh niên ra đời vào năm 1998 đã đáp ứng nhu cầu chính đáng của những khán giả yêu mến bộ môn nghệ thuật “đặc sản Nam bộ”.

Ra đời khi SKCL bắt đầu xuống dốc, lại ở một địa chỉ vốn lạ lẫm với cổ nhạc thì khó tránh khỏi những khó khăn, mà cái khó nhất lại đến từ những người sẽ làm nên chương trình – giới nghệ sĩ. Đạo diễn Thành Bỉ, người gầy dựng và “đứng mũi chịu sào” chương trình bao năm qua, cho biết, nhiều nghệ sĩ tỏ ra nghi ngờ khả năng tổ chức thành công chương trình sân khấu truyền thống tại một trung tâm văn hóa vốn thiên về nhạc trẻ như Nhà Văn hóa Thanh niên và đã từ chối khéo rất nhiều lần khi được mời cộng tác.

Nhờ sự kiên trì của ê-kíp thực hiện, sự ủng hộ hết lòng của lãnh đạo Nhà Văn hóa Thanh niên, những khó khăn buổi đầu cũng qua đi. Từ một khán phòng nhỏ quy mô 200 ghế và chỉ vài chục khách, chỉ sau một thời gian, chương trình đã được chuyển sang hội trường chính Nhà Văn hóa Thanh niên với gần 1.000 chỗ ngồi. Năm 2002, Nhà Văn hóa Thanh niên bắt tay với Đài Truyền hình TPHCM (HTV) thực hiện chuyên đề giới thiệu chân dung những ngôi sao sân khấu, những nghệ sĩ vang bóng một thời.

Loạt chuyên đề sân khấu “Minh Cảnh - Tiếng hát vượt thời gian”, “Kim Tử Long - Hát trên đỉnh phù vân”, “Linh Tâm - Cẩm Thu - gia đình nghệ sĩ”… đã đem lại giải Mai Vàng (báo Người Lao động tổ chức) hạng mục “Chương trình truyền hình được yêu thích nhất” cho SKCL Nhà Văn hóa Thanh niên. Nối tiếp là các chuyên đề “Những trích đoạn hay - Những vai diễn để đời” rồi “Những cánh chim không mỏi” (kết hợp cùng HTV). Thật bất ngờ khi những trích đoạn cải lương kinh điển: Bên cầu dệt lụa, Đêm lạnh chùa hoang, Tiếng trống Mê Linh, Hòn vọng phu, Tô Ánh Nguyệt, Vương Thúy Kiều… dù được thể hiện bởi những diễn viên trẻ, những nghệ sĩ kém danh tiếng, tại một sân khấu còn hạn chế nhiều về điều kiện vật chất nhưng khán giả vẫn đón nhận nồng nhiệt.

Từ năm 2008, SKCL Nhà Văn hóa Thanh niên bước vào giai đoạn phát triển ổn định và tập trung giới thiệu lại những gương mặt từng vang danh thời SKCL còn thịnh vượng (Vương Cảnh, Chiêu Tuấn, Thanh Tài, Vũ Minh Vương…), đồng thời tạo sàn diễn cho những gương mặt trẻ là sinh viên Khoa Kịch hát Dân tộc (Đại học Sân khấu - Điện ảnh TPHCM) hay những thí sinh triển vọng bước ra từ các cuộc thi “Chuông vàng vọng cổ”, “Bông lúa vàng”, giải Triển vọng Trần Hữu Trang như: Quỳnh Khôi, Thy Nhung, Thanh Cường, Nguyễn Văn Mẹo, Phùng Ngọc Bảy, Võ Thành Phê, Như Huỳnh, Lê Văn Gàn…

Năm 2016 đánh dấu bước phát triển mới của chương trình SKCL Nhà Văn hóa Thanh niên khi đầu tư hẳn màn hình LED hiện đại phục vụ việc dựng cảnh sân khấu và lần đầu dàn dựng hoàn chỉnh 3 vở diễn: Tình đời (tác giả Tô Thiên Kiều viết và dàn dựng), Hoa đồng cỏ nội và Hàn Mặc Tử (đều do NSƯT Thoại Miêu dàn dựng).

Đạo diễn Thành Bỉ chia sẻ: “Dựng tuồng dài trong thời buổi hiện nay là cả một vấn đề, kể cả đối với đơn vị cải lương chuyên nghiệp có khả năng tập hợp được nhiều nghệ sĩ ngôi sao. Đây thực sự là một nỗ lực rất lớn của những người làm chương trình và ban giám đốc Nhà Văn hóa Thanh niên TPHCM. Thiệt tình là mừng rớt nước mắt khi thấy người xem đông nghẹt, kín cả trên lầu và chưa cần ca vọng cổ đâu, chỉ cần nghe nghệ sĩ ca Phụng hoàng là khán giả đã trầm trồ, vỗ tay rồi. Đặc biệt, có chương trình còn có một nhóm khán giả đi xe 16 chỗ từ Bến Tre lên coi; khán giả các tỉnh lân cận Bình Dương, Đồng Nai, Long An… thì thường xuyên gặp. Đó chính là động lực lớn lao cho người nghệ sĩ, cho những người làm phong trào như chúng tôi nỗ lực nhiều hơn, sáng tạo nhiều hơn nữa”.

Sân khấu của mọi người

SKCL Nhà Văn hóa Thanh niên mở cửa miễn phí cho tất cả mọi người nhưng không vì thế mà chương trình kém chất lượng. Mỗi chương trình, mỗi tiết mục đều được dàn dựng nghiêm túc và lực lượng nghệ sĩ cộng tác, nhất là những gương mặt mới, đều được kiểm tra, sàng lọc chuyên môn trước khi được mời cộng tác lâu dài. Có thể nói đây đã trở thành nơi phát hiện và giúp các nghệ sĩ trẻ trau dồi khả năng diễn xuất cho ước mơ diễn trên một sàn diễn chuyên nghiệp.

Một trong những suất diễn cuối cùng của cố “Sầu nữ” NSƯT Út Bạch Lan trên chương trình SKCL Nhà Văn hóa Thanh niên TPHCM. (Ảnh: Ngọc Long).

Đặc biệt, chương trình dàn dựng luôn chú trọng đến tâm lý khán giả hiện đại. Đã qua rồi cái thời cải lương độc tôn nên tuồng tích rề rà, bi lụy cỡ nào cũng được chấp nhận và càng không thể “bị đâm rồi hát 6 câu vọng cổ mới chết”. Là người dàn dựng chính các chương trình, đạo diễn Thành Bỉ xác định: SKCL Nhà Văn hóa Thanh niên phải mang hơi thở thời đại, cố gắng để khán giả, kể cả những bạn trẻ thấy được phần nào mình ở trong đó. Các vở diễn, tiết mục được đẩy nhanh tiết tấu, tình huống kịch hợp lý nhưng tuyệt đối không được cắt đứt các yếu tố bản chất của cải lương (như muốn vào vọng cổ thì phải có nói lối, có hò hay bài bản nhỏ đưa đẩy chứ không được nhảy ngang, không cắt xén tuồng, cắt xén bài bản vô tội vạ…), tránh đi vào “vết xe đổ” của nhiều vở cải lương đời mới vẫn bị phàn nàn là “kịch nói đâm bài ca”. Kết hợp nhuần nhuyễn giữa hiện đại và cổ truyền là phương châm SKCL Nhà Văn hóa Thanh niên hướng đến.

Đến xem chương trình SKCL Nhà Văn hóa Thanh niên mới thấy rõ khán giả vẫn còn mê cải lương lắm. Đi coi hát đâu phải chỉ toàn “ông già bà cả” mà còn có rất nhiều học sinh, sinh viên, các bạn trẻ trí thức, những bác sĩ, kỹ sư, chiến sĩ lực lượng vũ trang, đủ mọi thành phần, kể cả người nước ngoài.

“Bước sang năm thứ 19, SKCL Nhà Văn hóa Thanh niên phải càng chắt lọc hơn, chỉn chu hơn và tiếp tục thử sức với những vở cải lương hoàn chỉnh và có quy mô lớn. Việc SKCL TP gần như “đóng băng” thời gian qua càng làm chúng tôi ý thức hơn nữa việc không ngừng hoàn thiện, nâng cao chất lượng, tự nhắc nhở mình nếu không luôn cố gắng, luôn nghiêm túc, luôn nghĩ đến khán giả, luôn tự làm mới mình thì rất có thể sẽ thụt lùi và tự đánh mất chính mình như SKCL đã từng như thế” - đạo diễn Thành Bỉ bộc bạch.