Tác phẩm “Hương quê - Sơn Nam” bao gồm 23 truyện ngắn làm sống lại một vùng mênh mông của quá khứ, với khung cảnh làng quê, sinh hoạt, lề thói đậm đặc khí chất miền Nam hoang dã, thuần khiết; với những tính cách, số phận đặc trưng khó nhầm lẫn với bất cứ vùng miền nào trên đất nước.

Cách nay hơn nửa thế kỷ, tạp chí Hương quê vốn là một tạp chí khuyến nông, được phát miễn phí cho nông dân. Tạp chí có nhiều mục, không chỉ phổ cập kiến thức căn bản cho người dân ở vùng đất mới hoang sơ nhiều mối nguy hiểm rình rập, mà còn hấp dẫn bởi những tác phẩm đầy tính nhân văn và không kém ly kỳ. Trong đó nổi bật là chuyên mục truyện ngắn do Bình Nguyên Lộc và Sơn Nam, hai nhà văn lớn của Nam bộ, cùng luân phiên viết.

NXB Trẻ được sự giúp đỡ của TS. Nguyễn Văn Đông, giảng viên Trường Đại học Thủ Dầu Một (Bình Dương), là người đã sưu tầm những cuốn tạp chí Hương quê quý báu và chuyển đến cho NXB thực hiện hai tập sách này một cách thuận lợi. Năm 2018, NXB Trẻ đã ra mắt tập Hương quê gồm 44 truyện ngắn của Bình Nguyên Lộc. Năm 2022, NXB Trẻ giới thiệu tiếp tập Hương quê gồm 23 truyện ngắn của Sơn Nam. Với việc xuất bản tập sách này, NXB Trẻ đã hoàn thành gần như trọn vẹn việc xuất bản các tác phẩm trên tạp chí này của hai bậc thầy truyện ngắn Nam bộ.

Bìa 2 tác phẩm Hương quê - Sơn Nam và Hương quê - Bình Nguyên Lộc.

Hai tác giả này không chỉ là hai cây đại thụ của văn chương Nam bộ mà còn là những nhà khảo cứu. Bởi vậy dù viết truyện ngắn hay tiểu thuyết, hai ông luôn lấy chất liệu từ văn hóa, phong tục, nền nếp sinh hoạt, cảnh quan miền Nam làm nguồn cảm hứng. Đọc tác phẩm của hai nhà văn này, ta không chỉ được thưởng thức các câu chuyện hấp dẫn mà còn nhấm nháp cả hương vị của vùng đất “dưới sông sấu lội, trên rừng cọp đua”.

Bình Nguyên Lộc tên thật là Tô Văn Tuấn, xuất thân trong một gia đình có mười đời sống tại Tân Uyên, Biên Hòa (nay là tỉnh Bình Dương). Sơn Nam tên thật là Phạm Minh Tài, sinh tại quận An Biên, tỉnh Rạch Giá (nay thuộc tỉnh Kiên Giang). Hai nhà văn là đại diện điển hình cho hai mảnh đất khác nhau của Nam bộ: miền Đông và miền Tây.

Các truyện ngắn trong Hương quê thường bắt đầu bằng một chi tiết hoặc hình ảnh rất đỗi bình thường, sau khi đưa ta vào những quanh co kỳ thú, đến khi kết thúc, lại khiến ta ngạc nhiên, bất ngờ. “Tưởng vậy mà không phải vậy”, ta cảm nhận một vẻ sâu sắc đang ẩn dưới vẻ ngoài mộc mạc giản dị, cầu kỳ mà dễ học được, vì nó là sự thu vào, là kiến thức, còn giản dị mới khó, bởi là trải nghiệm, từ trong mà ra, chỉ những tâm hồn trưởng thành thật sự mới có thể đạt đến sự giản dị thuần khiết như vậy.