Hiện nay, tình hình quốc tế nói chung và phong trào cộng sản nói riêng đã có nhiều biến đổi so với bối cảnh lúc tác phẩm Tuyên ngôn của đảng cộng sản ra đời. Các thế lực tư sản phản động lớn tiếng cho rằng “chủ nghĩa Mác đã cáo chung” và tìm mọi cách để xuyên tạc, phủ nhận những nguyên lý, tư tưởng cơ bản của chủ nghĩa Mác, trong đó có Tuyên ngôn của đảng cộng sản. Chính vì vậy, những người đảng viên cộng sản cần phải nhận thức Tuyên ngôn một cách sâu sắc, đầy đủ để có thái độ đấu tranh không khoan nhượng với mọi thủ đoạn chống phá nhằm bảo vệ tính khoa học và cách mạng chân chính của chủ nghĩa Mác – Lênin. Chúng ta không được coi lý luận của chủ nghĩa Mác như cái gì xong xuôi hoặc bất khả xâm phạm, lý luận đó đặt nền móng và những người cộng sản chủ nghĩa cần phải phát triển hơn nữa về mọi mặt, nếu họ không muốn trở thành lạc hậu đối với cuộc sống.

Sự vận dụng Tuyên ngôn

Trong công cuộc đổi mới hiện nay những nguyên lý được Tuyên ngôn đưa ra đã và đang được vận dụng sáng tạo. Cụ thể như: Mười biện pháp cụ thể mà Mác và Ăngghen đã chỉ ra trong Tuyên ngôn, trong đó sáu biện pháp đầu nói về cách mạng quan hệ sản xuất như tước đoạt sở hữu ruộng đất, đánh thuế lũy tiến, xóa bỏ quyền thừa kế, tập trung tín dụng vào ngân hàng nhà nước, tập trung phương tiện vận tải quan trọng vào tay nhà nước... Ba biện pháp tiếp theo nói về phát triển lực lượng sản xuất như tăng cường các xí nghiệp quốc doanh, tiến hành khai hoang cải tạo ruộng đất, thi hành nghĩa vụ lao động, kết hợp lao động nông nghiệp với lao động công nghiệp, xóa dần khoảng cách giữa thành thị với nông thôn... Biện pháp thứ mười nói về giáo dục công cộng và kết hợp giáo dục với sản xuất. Trong mười biện pháp trên, cho đến nay nhiều biện pháp còn mang đầy đủ tính hiện thực phổ biến của nó đối với con đường đi lên chủ nghĩa xã hội.

Tư tưởng xóa bỏ chế độ tư hữu tư sản như là phương tiện để giai cấp này nô dịch giai cấp khác trong Tuyên ngôn đã được nhận thức đầy đủ đúng đắn hơn để khắc phục khuyết điểm duy ý chí một thời là xóa bỏ chế độ tư hữu một cách tràn lan. Mặt khác, đã tìm ra những hình thức sở hữu phong phú thích hợp với môi trường của nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường định hướng XHCN. Điều quan trọng là các hình thức sở hữu đã gắn kết người lao động với tư liệu sản xuất, kích thích tính tích cực lao động của họ để tạo ra nhiều của cải cho bản thân và xã hội. Các hình thức sở hữu mang tính chất xã hội chủ nghĩa đang từng bước được phát triển trên cơ sở chín muồi của lực lượng sản xuất và các điều kiện kinh tế khác. Việt Nam đang xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một minh chứng cho việc vận dụng một cách khoa học những nguyên lý cơ bản trong Tuyên ngôn.

Tư tưởng về củng cố nhà nước được thành lập sau thắng lợi của cách mạng vô sản như là công cụ sắc bén để giai cấp công nhân và nhân dân lao động thực hiện công cuộc cải tạo xã hội cũ xây dựng xã hội mới mà Tuyên ngôn đã khẳng định với tinh thần cơ bản là mở rộng và củng cố nền tảng dân chủ, kéo đông đảo công nhân và những người lao động khác tham gia vào công cuộc quản lý nhà nước, quản lý xã hội đang được vận dụng vào việc xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân và vì dân. Cũng theo tinh thần ấy, hàng loạt nhiệm vụ trước mắt đang được giải quyết như tiến hành công cuộc cải cách hành chính, đổi mới hoạt động của hệ thống tư pháp, xây dựng quy chế dân chủ, không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân...

Tư tưởng thể hiện trong Tuyên ngôn xem con người là mục tiêu cao nhất của sự nghiệp giải phóng, sự hài hòa giữa lợi ích cá nhân và lợi ích xã hội là nét đặc trưng của xã hội mới đã được nhận thức sâu hơn và coi chiến lược con người là chiến lược hàng đầu, phát huy vai trò của nhân tố con người như là động lực, hướng vào phục vụ con người như là mục tiêu cao nhất. Tuyên ngôn khẳng định vai trò của trí thức đối với phong trào công nhân được nhắc lại với ý nghĩa thời sự, cấp bách khi công cuộc đổi mới ở nước ta đang diễn ra trong thời đại phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ. Chiến lược đào tạo nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước là kết quả của sự vận dụng sáng tạo tư tưởng đó của Tuyên ngôn.

Nhìn nhận xu thế toàn cầu hóa qua lăng kính của Tuyên ngôn

Ngày nay, trong xu thế toàn cầu hóa, thế giới đã trở nên “phẳng” hơn. Quá trình toàn cầu hóa đã được dự báo từ khi chủ nghĩa tư bản ra đời, lúc bấy giờ được gọi là quá trình quốc tế hóa. Mác và Ăngghen đã viết trong Tuyên ngôn của đảng cộng sản: “Đại công nghiệp đã tạo ra thị trường thế giới, thay cho tình trạng cô lập trước kia của các địa phương và dân tộc vẫn tự cung tự cấp, ta thấy phát triển những mối quan hệ phổ biến, sự phụ thuộc phổ biến của các dân tộc”. Chính Mác đã chia quá trình quốc tế hóa tư bản chủ nghĩa thành hai giai đoạn: giai đoạn lệ thuộc một cách hình thức của thế giới, trước hết là của các dân tộc “ngoại vi” vào chủ nghĩa tư bản và giai đoạn lệ thuộc thực sự của cả thế giới vào chủ nghĩa tư bản. Ở giai đoạn đầu, từ thế kỷ XVI, chủ yếu là quốc tế hóa lĩnh vực thông vốn, việc chiếm dụng giá trị thặng dư toàn cầu chủ yếu thông qua buôn bán và chiến tranh của chủ nghĩa thực dân cũ. Vào giai đoạn sau, theo Mác, chủ nghĩa tư bản đã đưa cả thế giới vào một hệ thống phân chia lao động quốc tế. Trong một đoạn trích phần 4, Sự sắp xếp vĩ đại của tác phẩm Thế giới phẳng, Thomas L.Friedman viết: “Sandel khiến tôi hơi giật mình khi nhận xét rằng quá trình làm phẳng mà tôi đang mô tả thực ra đã được Mác và Ăngghen đưa ra lần đầu tiên trong cuốn Tuyên ngôn của đảng cộng sản xuất bản năm 1848. Sandel cho rằng mặc dù sự thu hẹp và làm phẳng thế giới mà ta thấy ngày nay có đôi chút khác biệt về mức độ với những gì Mác chứng kiến ở thời của ông, nhưng nó cũng là một phần của xu hướng lịch sử tương tự mà Mác đã đề cập trong các tác phẩm của ông về chủ nghĩa tư bản - đó chính là dòng chảy của công nghệ và tư bản mà không sức mạnh nào ngăn cản được. Nó loại bỏ mọi rào cản, biên giới, trở lực và bó buộc đối với thương mại toàn cầu”(1).

Trong kỷ nguyên của toàn cầu hóa hay thời đại khoa học, công nghệ - thông tin phát triển như vũ bão cùng với xu thế hội nhập quốc tế ngày càng phát triển là lợi thế rất lớn của giai cấp công nhân và phong trào vô sản. Mác cho rằng đó là cơ sở giúp cho công nhân các địa phương tiếp xúc với nhau, đã làm cho sự đoàn kết được dễ dàng để tập trung nhiều cuộc đấu tranh địa phương thành cuộc đấu tranh toàn quốc, thành cuộc đấu tranh giai cấp. Lịch sử nhân loại đi lên chủ nghĩa xã hội, giai đoạn đầu của chủ nghĩa cộng sản là khách quan, là xu thế của thời đại, là logic của lịch sử phát triển nhân loại tiến bộ.

Song chúng ta cũng thấy rằng, bên cạnh những thuận lợi đó cũng đặt ra nhiều khó khăn thách thức đối với giai cấp vô sản và các nước đi theo con đường xã hội chủ nghĩa. Các thế lực thù địch luôn tìm mọi cách chống phá phong trào công nhân và giai cấp vô sản, chống phá các nước xã hội chủ nghĩa với âm mưu, thủ đoạn chiến lược “diễn biến hòa bình”, khuất phục đối phương bằng các biện pháp phi chiến tranh tinh vi. Lực lượng thù địch tìm mọi cách tác động phá hoại nội bộ, tạo dựng ngọn cờ, lợi dụng vấn đề dân chủ, nhân quyền “làm công cụ đối ngoại” để can thiệp vào công việc nội bộ các nước và hậu thuẫn, hỗ trợ mọi mặt cho những phần tử chống đối bên trong, lợi dụng vấn đề tôn giáo, dân tộc là hướng phá hoại hết sức nguy hiểm nhằm phá từ nội bộ, làm tan rã bên trong. Vì vậy, phòng ngừa và nêu cao cảnh giác là việc hết sức cần thiết, là công việc thường xuyên, là trách nhiệm của đảng cộng sản – đảng của giai cấp vô sản và người cán bộ của đảng phải có đủ tri thức, đạo đức và bản lĩnh để gánh vác trọng trách vĩ đại đó.

167 năm là quãng thời gian dài so với đời của một con người, nhưng lại là ngắn so với lịch sử tiến hóa của nhân loại. Vượt qua thời gian của lịch sử, những giá trị của Tuyên ngôn của đảng cộng sản là bất diệt, vẫn là ngọn đuốc soi đường, là lời hiệu triệu, cổ vũ trong thế kỷ XXI đối với giai cấp vô sản và nhân dân lao động toàn thế giới trên con đường đi tìm hạnh phúc.

--------------------------------------------------

(1) Thế giới phẳng – Tóm lược lịch sử thế giới thế kỷ XXI, của Thomas L. Friedman, bản tiếng Việt, NXB Trẻ, 2008, tr.201.