Việc Quốc hội đang xem xét để phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia mới (giai đoạn 2026-2035) trên cơ sở tích hợp 3 chương trình hiện hành (xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi) là một quyết sách mang tính chiến lược.
Song, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng, việc tích hợp không khéo sẽ làm mất đi tính đặc thù và làm mờ nhạt mục tiêu ưu tiên cho vùng dân tộc thiểu số và miền núi - khu vực được coi là “lõi nghèo” của cả nước.
Thực tế, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi có những đặc thù về lịch sử, điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, thiếu hạ tầng và phương thức sản xuất lạc hậu. Do đó, để tăng cường hiệu quả quản lý của chương trình mục tiêu quốc gia ở những khu vực này, cần thiết có một cơ quan chủ trì để đảm bảo tính liên tục, thống nhất của chính sách. Nhiều đại biểu cũng băn khoăn trong cơ cấu nguồn vốn thực hiện chương trình như dự thảo quy định, vốn ứng địa phương lên tới 400.000 tỷ đồng (chiếm 80% tổng vốn) trong khi ngân sách Trung ương chỉ 100.000 tỷ đồng (chiếm 20%) cho giai đoạn 2026-2030, là khó thực hiện, thiếu khả thi. Bên cạnh đó, nhiều mục tiêu của chương trình đề ra quá cao, như mục tiêu 100% xã nghèo thoát nghèo và tỷ lệ hộ nghèo vùng dân tộc thiểu số giảm xuống dưới 10% vào năm 2030. Mục tiêu 80% hộ dân tộc thiểu số làm kinh tế hàng hóa cũng được cho là chưa sát thực tế tại vùng núi…
Để khắc phục, nhiều đại biểu Quốc hội đề nghị cần rà soát, lượng hóa đầy đủ, khoa học, phù hợp với năng lực ngân sách và khả năng tổ chức thực hiện của cấp cơ sở; làm rõ và triệt để hơn nữa cơ chế phân cấp quản lý, trao quyền mạnh mẽ cho cấp xã trong việc quyết định danh mục, kế hoạch, lồng ghép nguồn vốn, thay vì chỉ dừng ở cấp tỉnh. Nguồn vốn từ Trung ương cần tập trung vào “lõi nghèo”, địa bàn khó khăn, vùng biên giới. Bên cạnh đó, cũng cần hỗ trợ sinh kế bền vững, thay vì hỗ trợ nhỏ lẻ; đơn giản hóa thủ tục hành chính đối với các dự án hỗ trợ sản xuất và dự án nhỏ, giảm bớt yêu cầu rườm rà về tài chính, để người dân dễ dàng tiếp cận.
Chương trình mục tiêu quốc gia tích hợp nói trên là cơ hội để tạo ra bước đột phá trong phát triển nông thôn và miền núi. Thành công sẽ không chỉ là những con số về kinh tế mà còn là việc đảm bảo an sinh, an ninh quốc gia ở những vùng chiến lược. Điều này đòi hỏi sự chỉ đạo quyết liệt, cơ chế đột phá, đặc biệt là công khai, minh bạch để từng đồng vốn được đầu tư đúng trọng tâm, trọng điểm và mang lại lợi ích thực sự cho người dân.